صرع در واقع اختلال گذرای عملکرد مغزی است که در اثر تخلیه الکتریکی غیر طبیعی در سلولهای عصبی مغز پیدا می شود و سبب ایجاد علائم گوناگونی مثل از دست دادن ناگهانی هوشیاری، انقباض عضلات و یا تغییرات حسی و رفتاری در فرد می شود. این امواج الکتریکی غیر طبیعی همان چیزی است که ما آن را در نوار مغزی ثبت می کنیم.زمانیکه فردی بدون عامل برانگیزاننده خاصی مثل افت قند خون، تب، کمبود کلسیم و.
علایم صرع
شایع‌ترین علایم که از نظر بالینی قابل مشاهده است، این است که بیمار به صورت ناگهانی جیغ می کشد و به روی زمین می افتد و از هوش می رود. دست و پاهایش سفت می شود (که به این مراحل تونیک گفته می شود) و بعد از چند ثانیه (20الی 30 ثانیه) شروع به دست و پا زدن می کند. سپس به حالت اغما(بیهوشی) می رود و به صدا‌ها جواب نمی دهد.در فاز پس از حمله، بیمار به هوش می آید و تا یک روز سردرد و حالت کوفتگی، خواب‌آلودگی و بی حالی دارد. بعد از دو روز این حالت‌ها برطرف می شوند. البته نمونه ی ذکر شده فقط یک نوع از انواع صرع و صرع می باشد.در حالت دوم بیمار موقع صرع حالت‌های دل درد، بی حوصلگی، اضطراب بدون دلیل، درد پا و علایم پیش درآمد صرع را دارد. اگر این حالات بدون دلایل خاصی اتفاق بیافتد، بهتر است بیمار با پزشک مشورت کند، چون ممکن است نشان های از یک حمله ی صرع قریب‌الوقوع باشد.از علایم دیگر در کودکان، افت تحصیلی و مشکل تحصیلی، به خصوص در درس املا می باشد. معلم همیشه شکایت دارد که کودک به یک جا خیره می شود و به نقطه خاصی می نگرد. به این حالت، حالت عدم حضور گفته می شود و به نظر می رسد کودک فکرش در جای دیگری است. در این حالت هوشیاری برای مدت کمی از بین می رود. این مدت به حدی کوتاه است که ممکن است بیمار دوچرخه سواری هم بکند و پا هم بزند، ولی این اختلال هوشیاری (در حد 3- 2 ثانیه) را هم داشته باشد و یا در حین نوشتن املا ممکن است در طول یک جمله چندین کلمه را جا بیاندازند. این نوع صرع خوش خیم می باشد و اگر زود درمان شود، بهبود خواهد یافت.از علایم دیگر صرع در کودکان، افت تحصیلی، به خصوص در درس املا می باشد. معلم همیشه شکایت دارد که کودک به یک جا خیره می شود و یا در حین نوشتن املا ممکن است در طول یک جمله چندین کلمه را جا بیاندازند.از علایم دیگر تشنج، علایم موضعی مانند اینکه یک دست در کنترل فرد نباشد، گزگز شدن و مورمور شدن ناگهانی یک طرف بدن، تغییر خلق به صورت گذرا (که یک انسان با شخصیت با حالت روحی پایدار ممکن است به مدت 6- 5 دقیقه دچار حالت گذرای موقت عجیب باشد) و بعضی از اختلالات رفتاری و رفتارهای نامناسب که با شخصیت فرد جور در نمی آید، که این‌ها باید بررسی شوند.
اقدامات اولیه
اگر بیمار دچار صرع شده او را به یک سمت بخوابانید و سرش را همسطح یا پایین تر از بدنش قرار دهید. شخص را به پهلو بخوابانید تا مسیر تنفسی اش باز باشد سعی نکنید چیزی در دهان شخص بگذارید عموما مردم بر این باور غلط هستند که باید جسمی را در دهان فرد گذاشت تا مانع گاز گرفتن زبان شود حال آنکه از همان ابتدای حمله ، ماهیچه های فک بشدت منقبض میشوند که میتواند از همان ابتدا زبان را قطع کند این در حالیست که تجربه نشان داده این اتفاق بسیار نادر است گذاشتن جسم در دهان فرد بعلت انقباض فک میتواند باعث شکستگی دندان شود. هرگز چیزی را با فشار میان دندان هایش قرار ندهید. در بیشتر مواقع تشنجات بعد از یک دقیقه متوقف میشوند و بعد از آن یک دوره خواب و استراحت است ولی اگر تشنجات بیشتر از چند دقیقه به طول انجامید حتماً باید بیمار را به بیمارستان رساند.
انواع صرع
- صرع پیچیده جزئی : مشکلات در توجه و یا کنترل خلق و خو
- صرع سمت چپ : اضطراب و ناامیدی به علت مشکلات در درک و بیان
- صرع سمت راست : مشکلات اجتماعی و رفتار بدون فکر
- صرع جلوی مغز : بهم ریختگی و اقدام بدون توجه به عواقب
صرع و تاثیرش بر مغز
صرع ها، اثری بر مغز ندارند.کودکانی که علت خاصی برای صرع آن ها پیدا نکرده اند، 68 تا 92 درصد آن ها بعد از 20 سال بهبودی یافته اند.به طور کلی، با گذشت زمان و مصرف دارو و یا جراحی، صرع کم و یا متوقف می شود.
پیشگیری
گاه علت صرع وجود یک اختلال ساختمانی در مغز مانند تومور است اما در اغلب موارد هیچ علت خاصی یافت نمیشود. در برخی از کودکان مبتلا، حملات تشنج به دنبال یک محرک حسی مثل نورهای شدید بروز میکنند و گاه هیچ عامل شروع کنندهای وجود ندارد.از علل شناخته شده صرع تومورهای مغزی، بیماریهایی که بر رگهای خونی مغز اثر میگذارند و انواع سموم میباشد. به غیر از صرع علل متعدد دیگری نیز برای تشنج وجود دارد که یکی از آنها تب بالاست.
درمان صرع
برای آن که بیماری صرع اثبات شود، باید ابتدا یک سری بیماری‌های مشابه شناخته شوند. یکی از بیماری‌های مشابه سنکوب می باشد که خون به مقدار کافی به مغز نمی رسد و به صورت گذرا در اثر دیدن مثلاً یک حادثه یا تصادف؛ یا در اثر گرمای یا سرمای زیاد، خون برای مدت کوتاهی به مغز نمی رسد؛ یا به دنبال افت فشار به علت از دست دادن خون و شوک عصبی ممکن است فرد دچار سنکوب شود و بیافتد. این بیماران باید با توجه به شرح حال و معاینه، از بیماران صرعی افتراق داده شوند.بعضی موارد در بیماری‌های قلبی یا سکته‌های مغزی که خون کافی به مغز نمی رسد ممکن است کاهش هوشیاری رخ دهد که نباید با صرع اشتباه شود.بیمارهای دیگری مانند میگرن ممکن است باعث از دست رفتن هوشیاری شود.هم چنین کمبود مواد معدنی و تغذیه‌ای می تواند سبب از دست دادن هوشیاری شود.بعضی از ضایعات مغزی مثل عفونت‌های مغزی- تومورهای مغزی، فشار بالای جمجمه ممکن است بدون ایجاد صرع باعث افت هوشیاری شوند، ولی گاهی اوقات این موارد خود باعث صرع می شوند.از نوار مغز، آزمایشات اختصاصی خون، آزمایشات عمومی خون، CTS ، SCAN وMRI برای تأیید یا رد صرع استفاده می شود.بعد از مشخص شدن تشنج، درمان به دو دسته ی دارویی و غیردارویی تقسیم می شود.درمان های غیردارویی بدین جهت دارای اهمیت زیادی می باشند که شامل حذف عوامل خطرناک به خصوص برای پیشگیری از آسیب‌های مغزی می باشد که از زمان جنینی شروع می شود و شامل خودداری از مصرف دخانیات، عدم مصرف الکل، خودداری از محیط های آلوده مثل رادیواکتیو می باشد.انجام ورزش و پیاده روی به طور غیرمستقیم آمار تشنج‌ها را پایین می آورد.جلوگیری از چاقی و پرخوری و جلوگیری از استرس و اضطراب بسیار مهم می باشد.
عدم درمان به موقع این بیماری چه عواقبی ممکن است داشته باشد؟
عدم درمان به موقع باعث می شود که کانون ایجاد تشنج (کانون شورشی تشنج) به صورت فونکسیون و فیزیولوژیک دچار اختلال شود و اگر درمان نشود ممکن است باعث تغییرات ساختمانی در بافت مغز گردد و نواحی دیگر مغز را نیز درگیر کند و کارکرد فکری فرد را کم کند. بنابراین درمان این بیماران الزامی است. درمان صرع، طولانی مدت و حدود دو تا سه سال می باشد و بعد از این دوره درمان کامل می شود. درصد بسیار کمی از بیماران ممکن است درمان طولانی مدت داشته باشند.
چند نکته مهم برای افراد مبتلا به صرع
این افراد برای پیشگیری از حملات صرع بهتر است یک رژیم غذائی سالم، خواب کافی و سطوح استرس پائین داشته باشند. همچنین از آنجا که که تب ممکن است ، ایجاد تشنج کند، با اولین علائم بیماری داورهای ضدتب باید تجویز شود. اگر تشنج شما با مقدمه (Aura) شروع می شود و به شما حالتی دست می دهد که می فهمید تا چند لحظه دیگر تشنج خواهید کرد، سریعاً خود را به یک مکان امن رسانده و در حالت درازکش قرار گرفته تا تشنج شما تمام شود. به اطرافیان خود بیاموزید که هنگامیکه شما را در حال تشنج دیدند، چکار کنند و چه اقداماتی را انجام دهند. همچنین بعضی از روشها را هرگز به تنهائی انجام ندهید ، مثل شنا کردن یا دوچرخه سواری تا در صورت بروز حادثه کسی بتواند شما را نجات دهد. در هنگام ورزشهائی مثل دوچرخه سواری، اسکیت سواری ، موتور سواری و … حتماً کلاه ایمنی بر سر بگذارید.
از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت واطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)
منابع:
ایران ناز، تبیان، معاونت دانشجویی دانشگاه الزهرا(س)، عصر ایران، پزشکان بدون مرز