مننژیت بیماری ای است که درآن غشاء (مننژ یا meninges) اطراف مغز و نخاع ملتهب می شود.

علت های بیماری

باکتری های زیادی می توانند عامل بیماری باشند ، اما باکتری هایی که بیشتر باعث ابتلای کودکان به مننژیت می شوند ، شامل مننگوکوکوس ،‌ آنفلوآنزاتیپ ب یا پنوموکوکوس هستند . گونه های متفاوتی از ویروس ها ، از جمله انتروویروس ها ، می توانند موجب این بیماری شوند . مننژیت ویروسی به طور معمول خفیف بوده و کودکان پس از مدتی کوتاه ، به طور کامل بهبود می یابند. مننژیت باکتریایی از طریق افراد بیمار و یا حامل باکتری ( در حلق و بینی ) منتشر می شود . عامل بیماری از طریق سرفه و عطسه توسط شخص بیمار در هوا منتشر شده و تا ساعت ها معلق می ماند . تنفس هوای آلوده موجب انتقال بیماری می شود . باکتری ابتدا در حلق و بینی تکثیر می گردد و سپس وارد خون می شود و آن گاه وارد مغز و نخاع شده و این نواحی را عفونی می سازد. بیشتر نوزادان به دلیل این که حامل پادتن های مادری هستند ، تا سه ماهگی به مننژیت مبتلا نمی شوند . ۲۵ درصد از این کودکان برای هفته ها یا ماه ها ، باکتری عامل بیماری را بدون این که دچار بیماری شوند ، در حلق و بینی خود حمل می کنند . این حاملان سالم ،‌پادتن هایی ایجاد می کنند که موجب مصونیت دائمی آن ها در مقابل بیماری می شود . حاملان سالم می توانند عامل بیماریزا را به افراد حساس منتقل نموده و آن ها را گرفتار سازند. اشخاصی که در اثر باکتری های عامل مننژیت به نوع خفیف عفونت مجاری فوقانی تنفسی مبتلا میشوند ،‌ می توانند عامل بیماری را به دیگران منتقل کنند . جابجایی عامل بیماری از این طریق ، گاه باعث مننژیت می شود ولی در بیشتر موارد ، مجاری فوقانی تنفسی را گرفتار عفونت می کند . در هر دو صورت پادتن ضد بیماری در بدن شخص تشکیل شده و موجب مصونیت دائمی در برابر باکتری بیماریزا می گردد. گاهی اوقات عفونت سینوس ها ،‌ گوش میانی و عفونت های ناشی از آسیب سر ،‌ موجب ایجاد مننژیت می شوند. مننژیت باکتریایی از هنگام آغاز علائم تا ۲۴ ساعت پس از آنتی بیوتیک درمانی ، واگیردار است. مننژیت ویروسی نیز به وسیله افراد بیمار یا حامل ویروس منتقل می شود ولی واگیرداربودن آن کمتر از مننژیت باکتریایی است . این ویروس که به طور معمول موجب عفونت دستگاه گوارش می شود ، از طریق دهان وارد بدن شده و ممکن است تا چندین هفته پس از بهبود بیمار ، در روده او باقی بماند . هیچ آنتی بیوتیکی برای درمان مننژیت ویروسی مؤثر نیست . ویروس موجود در دستگاه گوارش ، از طریق جریان خون وارد مغز می شود اما به طور معمول ،‌ضایعاتی در مغز ایجاد نمی کند .

نشانه های مننژیت چیست؟

علت عفونت مننژیت ممکن است ویروسی یا باکتریایی باشد. به نظر می رسد علائم مننژیت ویروسی به سرعت پیشرفت نماید اما پیشرفت مننژیت باکتریایی ممکن است چند روز طول بکشد. علائم و نشانه های اولیه شباهت زیادی به آنفولانزا دارد بنابر این بطور طبیعی ممکن است آن را  جدی نگیرید علائم شایع عبارتند از سفتی گردن، تب ناگهانی بالا، تشنج، گیجی، تهوع، استفراغ و یا حالت تهوع، مشکلات خواب، عدم اشتها و بثورات پوستی در برخی موارد است.
اگر عفونت وارد جریان خون شود شما برخی از علائم خاص، مانند زیر را تجربه می کنید:
بثورات پوستی
اسپاسم معده
رنگ پوست غیرطبیعی
لرز
تنفس سریع
درد عضلانی و یا مفاصل
این مهم است که توجه داشته باشید علائم بسته به سن ممکن است متفاوت باشد به عنوان مثال، در اطفال و نوزادان تازه متولد شده بیشتر احتمال سردرد با سفتی گردن وجود دارد سایر علائم تب بالا، تغذیه ضعیف،گریه ثابت، تحریک پذیری بیش از حد، تنبلی، سفتی در بدن و یک برآمدگی در بالای سر کودک می‌باشد کودک شما ممکن است به سرعت دارای تنفس سریع، خواب آلوده، پوست لکه دار و رنگ پریده شود.
نشانه های مننژیت در نوجوانان و بزرگسالان ممکن است کمی متفاوت است. در حالی که آن ها همچنین دارای علائمی، مانند گیجی، خواب آلودگی، تهوع، استفراغ، تب بالا، سردرد شدید را تجربه می‌کنند در آن ها به احتمال زیاد حساسیت به نور، بثورات متمایز و تشنج توسعه می یابد.

انواع مننژیت

مننژیت باکتریایی: نیاز به بستری کردن فوری در بیمارستان دارد. بسیار خطرناک و کشنده می باشد. هنگامی که باکتری وارد خون شود، باعث تخریب دیواره عروق خونی می شود و موجب خونریزی در پوست و اعضای داخلی می شود.علائم شامل: تب، خستگی، تهوع، سردی دست ها و پاها، لرز سرد، درد شدید عضلات و مفاصل، درد سینه و یا شکم، تنفس سریع، اسهال و در مراحل بعدی بثورات پوستی است.این نوع مننژیت، در کمتر از چند ساعت فرد را از پا درمی آورد. در موارد غیر کشنده، معلولیت دائمی می دهد و شامل قطع عضو و یا زخم شدید می باشد.علائم مننژیت باکتریایی بعد از ۳ تا ۷ روز ظاهر می شود.در نوزادان تازه متولد شده ممکن است علائمی همچون: تب، سردرد و سفتی گردن وجود نداشته باشد و یا به سختی متوجه این علائم شویم.نوزادان مننژیتی ممکن است دارای علائم زیر باشند:غیرفعال، تحریک پذیر، استفراغ و کاهش اشتها.در کودکان، پزشک عکس العمل کودک را می بیند و تشخیص می دهد که کودک دچار مننژیت شده است یا نه.اگر چه علائم اولیه مننژیت باکتریایی و ویروسی شبیه هم می باشند، علائم بعدی مننژیت باکتریایی نظیر تشنج و کما بسیار خطرناک می باشد.

مننژیت ویروسی : خفیف تر است و غالبا بیشتر از مننژیت باکتریایی رخ می دهد. این نوع، ناشی از عفونت روده ای می باشد. معمولا در اواخر تابستان و اوایل پاییز ایجاد می شود. غالبا بچه های کمتر از پنج سال و بزرگسالان زیر ۳۰ سال را دچار می کند. علائم این نوع مننژیت در نوزادان و بزرگسالان با هم تفاوت دارد.علائم در نوزادان شامل تب، تحریک پذیری، بد غذایی و سخت بیدار شدن است.علائم در بزرگسالان شامل تب بالا، سردرد شدید، سفتی گردن، حساسیت به نور، خواب آلودگی و یا مشکل در بیدار شدن، تهوع و استفراغ، و کاهش اشتها است.علائم این نوع مننژیت معمولا ۷ تا ۱۰ روز طول می کشد.

مننژیت قارچی: علائم این مننژیت بسیار شبیه به انواع دیگر مننژیت می باشد. به هر حال، این علائم به تدریج ظاهر می شوند. علائم مشترک شامل سردرد، تب، تهوع و سفتی گردن می باشد. علائم اختصاصی این نوع مننژیت عبارتند از: عدم دوست داشتن نور، تغییر در وضعیت ذهنی، گیجی، توهم و تغییرات شخصیتی.

راه های مبتلا شدن به بیماری مننژیت

بیماری مننژیت معمولا واگیردار نیست . هر دونوع ویروسی و باکتریایی بیماری از طریق تماس مستقیم و ترشحات دهان و بینی توانایی انتقال را دارند . افراد سالم که علائمی از بروز بیماری را ندارند میتوانند حامل باکتری یا ویروس باشند و آنرا به دیگران منتقل کنند . استفاده از ظروف غذاخوری مشترک ، سرفه و عطسه کردن بدون گرفتن جلوی دهان یا حتی استفاده از سیگار مشترک میتواند این بیماری را منتشر کند . مننژیت ویروسی میتواند از طریق تماس با مدفوع نیز منتقل شود .

راه های پیشگیری از مننژیت

تزریق واکسن هموفیلیس نوع B در کودکان جلوی یک نوع از مننژیت را می گیرد.

واکسن کونژوگه پنوموکوک :در حال حاضر در دوران کودکی ایمن سازی می کند و در پیشگیری از مننژیت پنوموکوکی موثر است.

کارگران خانه و دیگران در تماس با بیماران مبتلا به مننژیت مننگوکوکی، برای جلوگیری از عفونی شدن، باید آنتی بیوتیک دریافت کنند.

استراحت کافی کنید.

در تماس با افراد آلوده نباشید.

گوشت ها را کاملا بپزید و از مصرف پنیر ساخته شده از شیر غیراستریلیزه اجتناب کنید.

دست های خود را پس از دستشویی، تعویض پوشک، سرفه و پاک کردن بینی کاملا بشویید.

دستگیره های درب را با آب و صابون بشویید و ضدعفونی کنید.

 از بوسیدن و به اشترک گذاشتن لیوان، قاشق، چنگال، بشقاب و ماتیک با افراد آلوده خودداری کنید.

از گزش پشه و حشرات دیگر که می تواند حامل بیماری باشد، اجتناب کنید.

موش ها را از محل زندگیتان دور کنید.

درمان مننژیت

یک دوره آنتی بیوتیک با دوز بالا بلافاصله تجویز می شود و حتی قبل از دریافت نتایج آزمایش باید دوره درمان توسط آنتی بیوتیک آغاز گردد. اگر نوع مننژیت ویروسی باشد می توان مصرف آنتی بیوتیک را قطع کرد، در این صورت هیچ درمانی به جز مسکن لازم نیست و عفونت معمولا بین 5 الی 14 روز بهبود می یابد و در صورتی که نوع مننژیت میکروبی باشد مصرف آنتی بیوتیک ادامه می یابد. ممکن است به کودک داروهای تزریقی داده شود و اگر تشنج داشته باشد داروهای ضد تشنج تجویز شود. درمان با آنتی بیوتیک معمولا 10 روز ادامه می یابد.

از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت واطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)

منابع:

دکتر سلام، تبیان، رژیم سلامتی، دانشنامه رشد، عصر علم، نمناک،دانشنامه فرزند