شپش یک مشکل پوستی است که انواع مختلفی دارد، از جمله شپش سر، شپش بدن، شپش عانه و شپش مژه. اگر از افرادی که سن آنها پایین‌تر است درباره خاطراتشان بپرسید، حتماً به یاد دارند که در گذشته، شپش یک مشکل رایج بود که بیشتر در بین مردم، به ویژه کودکان، شیوع داشت. اما با پیشرفت بهداشت عمومی، شیوع شپش کاهش یافت.
اما در سال‌های اخیر، بعضی اوقات خبرهایی از شیوع شپش سردر مدارس، به خصوص مدارس دخترانه، منتشر می‌شود. این مسئله به محدوده جغرافیایی، اقتصادی و اجتماعی خاصی محدود نمی‌شود و حتی در مدارس شمال شهر تهران نیز مشاهده شده است.
زمان زیادی به بازگشایی مدارس باقی نمانده و به همین بهانه برآن شدیم تا توضیحاتی مفید و کاربردی در مورد شپش سر ارائه نماییم.شپش ها حشرات شش پای بدون بالی هستند که برای هزاران سال نسل بشر را آلوده نموده و حتی بر روی موهای اجساد مومیایی شده مصری نیز یافت شده اند.شپش سر در سرتا سر جهان و بدون توجه به سن،جنس،نژاد یا طبقه اقتصادی-اجتماعی یافت می شود و جای تعجب نیست که بروی سر شاهزاده ها و پرنسس ها نیز مشاهده شود.البته آلودگی با شپش سر در بچه های ۱۱-۳ ساله و به خصوص در دخترها ،احتمالا به خاطر تمایلشان به موی بلند و همچنین معاوضه شایع شانه،گیره مو و سایر وسایل مرتبط با مو به صورت شایعتری مشاهده می شود.
شپش حشره ای است در سایز دانه کنجد(۳میلیمتر)که منحصرا از خون میزبان خود تغذیه می کند و روزانه بین ۱۰-۵ تخم بر روی تار موها می گذارد که بعلت نیاز به گرمای بدن میزبان عمدتا تخم گذاری خود را بر روی تار مو به فاصله ای نزدیک از پوست سر انجام می دهد.تخمها که به رشک نیز نامیده می شوند،بیضی شکل بوده و با زاویه ای حاده به وسیله ماده ای پروتئینی محکم به تار مو می چسبند. شپش در بیرون بدن بیمار به ندرت بیشتر از ۳۶ ساعت زنده می ماند.
شپش سر معمولاً از طریق تماس مستقیم سر به سر یا از طریق موارد آلوده مانند شانه، برس و وسایل مرتبط با مو، همچنین وسایل خواب و کلاه منتقل می‌شود. حتی الکتریسیته ناشی از شانه زدن یا جدا کردن لباس می‌تواند شپش را به فاصله ۱ متر پرتاب کند. بیشترین مناطقی که در شپش سر درگیر می‌شوند، پشت گوش‌ها و پشت گردن هستند و علامت شایع آن خارش شدید است. این خارش ممکن است به عفونت پوست سر منجر شود، اگرچه برخی افراد ممکن است بدون علامت باشند و به عنوان مسیر انتقال شپش عمل کنند.
با توضیحات فوق بهترین راه پیشگیری از آلوده شدن به این بیماری آموزش و آگاه سازی کودکان و والدین آنها با بیماری وتشویق آنها به عدم استفاده از وسایل شخصی دیگران مانند کلاه،شانه،برس و غیره در مدرسه و آرایشگاه ها می باشد.همچنین اولیا و مربیان مدارس می باید در صورت مشاهده موارد مشکوک به شپش بر روی سر دانش آموزان نسبت به معاینه آنان در مرحله اول توسط مربیان بهداشت مدارس و در مواردی که شک به تشخیص وجود دارد،توسط پزشک اقدام و در صورت تایید تشخیص،درمان گردند.کوتاه کردن موی دختر بچه ها گرچه در کاهش بستر مورد نیازبرای تخم گذاری شپش موثر می باشد، لیکن تراشیدن سر آنها بجز در موارد آلودگی های بسیار شدید لازم نبوده و موجب سرخوردگی های روانی می گردد.
درمان شپش با شپش کش هایی همچون لیندان و پرمترین با دستور پزشک انجام می شود ضمن اینکه درمان اعضای خانواده که در تماس نزدیک با بیمار هستند از عفونت مجدد جلوگیری می کند. پاک سازی مستمر تخم های شپش با شانه فلزی دندانه ریز پس از استفاده ازکمپرس سرکه رقیق شده به تسریع روند درمان کمک می کند.
با توجه به اینکه پوسته تخم شپش ممکن است بعد از درمان هنوز بر روی موها باقی بماند، بدون وجود شپش یا جنین زنده، انعطاف پذیری معلمان و مربیان مدرسه در قبول و حضور دانش‌آموزانی که درمان شده‌اند، بسیار مهم است و از ایجاد عقب افتادگی درسی برای آنان جلوگیری می‌کند. باید توجه داشت که تشخیص‌های افتراقی دیگری مانند شوره سر، سیلندر مو، عفونت قارچی و غیره نیز وجود دارند که ممکن است در نظر فرد غیرتخصصی به عنوان تخم شپش در نظر گرفته شوند.
نکته قابل توجه آخر اینکه متاسفانه همانند مقاومت های آنتی بیوتیکی مقاومت در برابر شپش کش هایی همچون لیندان و پرمترین نیز رو به گسترش می باشد و این ممکن است یکی ار دلایل شیوع مجدد شپش باشد.
تهیه و تنظیم :دکتر ابو الفتح محرابیان متخصص پوست ، مو و زیبایی