روش‌های آزمایشگاهی تشخیص ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) نقش مهمی در پیشگیری و کنترل این عفونت ویروسی ایفا می‌کنند. با توجه به اینکه HPV یکی از عوامل اصلی ابتلا به سرطان دهانه رحم و دیگر بیماری‌های مرتبط است، تشخیص دقیق و به‌موقع آن اهمیت ویژه‌ای دارد. آزمایش‌های مختلفی مانند تست پاپ‌اسمیر، تست DNA HPV و تکنیک‌های مولکولی پیشرفته مانند PCR، برای شناسایی انواع پرخطر ویروس به کار می‌روند. این روش‌ها امکان ارزیابی دقیق عفونت و تعیین خطر پیشرفت بیماری را فراهم کرده و به پزشکان کمک می‌کنند تا بهترین راهکار درمانی و مراقبتی را برای بیماران ارائه دهند. در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین روش‌های آزمایشگاهی تشخیص HPV و مزایا و محدودیت‌های هر یک خواهیم پرداخت.
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) از طریق آزمایش‌های مختلفی قابل تشخیص است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تست پاپ‌اسمیر (Pap smear) و تست DNA HPV اشاره کرد. تست پاپ‌اسمیر، سلول‌های دهانه رحم را برای شناسایی تغییرات پیش‌سرطانی و سلولی بررسی می‌کند، اما برای تشخیص مستقیم وجود ویروس HPV، آزمایش DNA HPV انجام می‌شود که با استفاده از تکنیک‌های مولکولی مانند PCR، انواع پرخطر ویروس را شناسایی می‌کند. و با توجه به این تشخیص برای رفع مشکل زگیل تناسلی اقدام می‌شود
این روش‌ها به‌خصوص در تشخیص زودهنگام و پیشگیری از سرطان دهانه رحم اهمیت بالایی دارند (منبع: سازمان بهداشت جهانی WHO، ۲۰۲۰).
۱. روش‌های مولکولی مبتنی بر DNA
روش‌های مولکولی مبتنی بر DNA، مانند PCR، با شناسایی مستقیم ژنوم ویروس HPV امکان تشخیص سریع و دقیق انواع پرخطر ویروس را فراهم می‌کنند. این تکنیک‌ها حساسیت و اختصاصیت بالایی دارند و نقش کلیدی در غربالگری و پیشگیری از سرطان‌های مرتبط با HPV ایفا می‌کنند.
«انتخاب با خودشماست، اما کسی که برای درمان زگیل تناسلی به دکتر محرابیان مراجعه نکند، بدون شک ضرر خواهد کرد.»
درمان اصولی، دقیق، علمی و برنامه ریزی شده برای “زگیل تناسلی” در محیطی کاملا تمیز و بهداشتی و لوکس با تجهیزاتی مدرن و به روز در مطب دکتر محرابیان برای بیماران عزیز محیا است.
دکتر محرابیان با بیشترین آمار درمان قطعی زگیل تناسلی در ایران
۱.۱. واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)
PCR یکی از روش‌های حساس و اختصاصی برای شناسایی DNA ویروس HPV است. این روش با استفاده از پرایمرهای خاص، بخش‌هایی از ژنوم ویروس را تکثیر کرده و امکان شناسایی انواع مختلف HPV را فراهم می‌کند. PCR به‌ویژه در تشخیص انواع پرخطر HPV کاربرد دارد و می‌تواند در نمونه‌های مختلفی مانند سلول‌های دهانه رحم، واژن و مقعد استفاده شود.
بیشتر بخوانید: درمان زگیل تناسلی
۲. روش‌های مبتنی بر RNA
روش‌های مبتنی بر RNA برای تشخیص HPV، با هدف شناسایی بیان ژن‌های فعال ویروس، به‌ویژه mRNA پروتئین‌های E6 و E7، استفاده می‌شوند که نشان‌دهنده فعالیت عفونت‌های پرخطر و احتمال بالاتر پیشرفت بیماری هستند. این روش‌ها حساسیت و اختصاصیت بالاتری در تشخیص عفونت‌های فعال و تعیین نیاز به مداخلات درمانی دارند.
۲.۱. تست Aptima
تست Aptima به‌جای شناسایی DNA ویروس، RNA پیام‌رسان (mRNA) ژن‌های E6 و E7 را شناسایی می‌کند. این ژن‌ها در فرآیند سرطان‌زایی نقش دارند و شناسایی آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده عفونت فعال و پرخطر باشد. تست Aptima دارای حساسیت و اختصاصیت بالا است و می‌تواند در تشخیص زودهنگام سرطان‌های مرتبط با HPV مؤثر باشد.
بیشتر بخوانید: واکسن گارداسیل چیست؟
۳. روش‌های ایمونوهیستوشیمی و هیبریداسیون درجا
۳.۱. ایمونوهیستوشیمی (IHC)
IHC با استفاده از آنتی‌بادی‌های خاص، پروتئین‌های ویروسی مانند E6 و E7 را در بافت‌ها شناسایی می‌کند. این روش به‌ویژه در تشخیص سرطان‌های مرتبط با HPV، مانند سرطان‌های سر و گردن، کاربرد دارد.
۳.۲. هیبریداسیون درجا (ISH)
ISH اسیدهای نوکلئیک ویروسی را مستقیماً در بافت‌ها شناسایی می‌کند و می‌تواند اطلاعاتی درباره وضعیت فیزیکی DNA ویروس (اپیزومال یا یکپارچه) ارائه دهد. این روش در تشخیص دقیق‌تر و تعیین مرحله بیماری مفید است.
۴. روش‌های نوین و در حال توسعه
۴.۱. Droplet Digital PCR (ddPCR)
ddPCR یک فناوری پیشرفته است که امکان شناسایی و کمّی‌سازی دقیق DNA ویروسی را فراهم می‌کند. این روش دارای حساسیت بالا و توانایی شناسایی مقادیر بسیار کم ویروس است و در تشخیص زودهنگام عفونت‌های HPV کاربرد دارد.
۴.۲. CRISPR/Cas12a
تکنولوژی CRISPR/Cas12a به‌تازگی برای تشخیص HPV مورد استفاده قرار گرفته است. این روش با استفاده از سیستم‌های ویرایش ژن، امکان شناسایی سریع و دقیق DNA ویروسی را فراهم می‌کند و پتانسیل بالایی برای استفاده در محیط‌های کم‌منبع دارد.ASM Journals
۵. مقایسه روش‌های مختلف
| روش | نوع هدف | حساسیت | اختصاصیت | توانایی تعیین نوع HPV | کاربرد اصلی |
| PCR | DNA | بالا | بالا | بله | تشخیص و تعیین نوع HPV |
| HC2 | DNA | بالا | متوسط | خیر | غربالگری اولیه |
| Aptima | RNA (mRNA) | بالا | بالا | خیر | تشخیص عفونت فعال و پرخطر |
| پاپ اسمیر | تغییرات سلولی | متوسط | بالا | خیر | شناسایی تغییرات پیش‌سرطانی |
| LBC | تغییرات سلولی | بالا | بالا | خیر | شناسایی تغییرات سلولی و انجام تست‌های مولکولی |
| IHC | پروتئین‌های ویروسی | بالا | بالا | خیر | تشخیص سرطان‌های مرتبط با HPV |
| ISH | DNA/RNA ویروسی | بالا | بالا | بله | تعیین وضعیت فیزیکی DNA ویروس |
| ddPCR | DNA | بسیار بالا | بالا | بله | تشخیص زودهنگام و کمّی‌سازی دقیق |
| CRISPR/Cas12a | DNA | بالا | بالا | بله | تشخیص سریع و دقیق در محیط‌های کم‌منبع |
نتیجه‌گیری
تشخیص دقیق و به‌موقع عفونت HPV نقش حیاتی در پیشگیری و درمان سرطان‌های مرتبط با این ویروس دارد. انتخاب روش مناسب برای تشخیص HPV بستگی به هدف آزمایش، منابع موجود و شرایط بالینی دارد. روش‌های مولکولی مانند PCR و Aptima دارای حساسیت و اختصاصیت بالایی هستند و برای تشخیص دقیق و تعیین نوع HPV مناسب‌اند. روش‌های سیتولوژیکی مانند پاپ اسمیر و LBC برای غربالگری اولیه مفیدند، اما ممکن است در شناسایی عفونت‌های کم‌مقدار ناتوان باشند. روش‌های نوین مانند ddPCR و CRISPR/Cas12a پتانسیل بالایی برای تشخیص سریع و دقیق دارند و می‌توانند در آینده نقش مهمی در کنترل عفونت HPV ایفا کنند.