کرایوتراپی، یا سرما درمانی، یک روش ساده و غیرتهاجمی است که برای درمان توده‌ها و آفت‌هایی که بر روی سطح پوست ظاهر می‌شوند، از نیتروژن مایع برای فریز و از بین بردن آن‌ها استفاده می‌کند. این روش درمانی بسیار مؤثر برای ضایعات پیش سرطانی پوستی مانند کراتوزهای آکتینیک (آفت‌های آکنه‌ای) و همچنین برخی بیماری‌های پوستی دیگر مانند زگیل، تگ‌های پوستی و خال استفاده میشود. با استفاده از نیتروژن مایع بر روی ضایعات پوستی، تخصصی‌های پوست می‌توانند سلول‌های آسیب دیده را به طور دقیق مستهدف قرار داده و آن‌ها را در سطح سلولی از بین ببرند. پس از فریز کردن، منطقه آسیب دیده ممکن است تاول بزند و پوسته پوسته شود و نیاز به زمانی حدوداً سه تا شش هفته برای بهبود کامل داشته باشد.
نیتروژن مایع چیست؟
نیتروژن مایع حالت مایع از گاز نیتروژن است که ۷۸٪ هوای تنفس ما را در برمی‌گیرد. نیتروژن مایع بسیار سرد است و دارای نقطه جوش منفی ۱۹۶ درجه سانتیگراد است.
این ماده به راحتی در بطری و محفظه‌های مخصوصی ذخیره و حمل میشود و این امر آن را به عنوان یک عامل انجمادی بسیار مؤثر تبدیل کرده است که به صورت موضعی در درمان‌های پزشکی مبتنی بر سرما درمانی به کار برده میشود.
چه کسی کاندید مناسبی برای کرایوتراپی است؟
بیمارانی که دارای توده‌هایی بی‌خطر مانند زگیل، خال و ضایعات پوستی هستند، کاندیدهای خوبی برای کرایوتراپی هستند. اگرچه برداشتن توده‌ها و زائده‌های خوش‌خیم (غیر سرطانی) از بدن شما ضروری نیست، اما بسیاری از افراد به دلایل زیبایی و راحتی خود درصدد برطرف کردن آن‌ها هستند. به عنوان مثال، اگر یک تگ یا ضایعه‌ی پوستی در کمرتان به طور ناخوشایندی به لباس شما مالیده شود، ممکن است بخواهید که آن را بردارید. به همین ترتیب، ممکن است بخواهید یک زگیل خیلی معلوم بر روی صورتتان برداشته شود تا دیگر خجالتی در مورد ظاهر خود نداشته باشید.
کرایوتراپی همچنین یک روش درمانی توصیه شده برای کراتوزهای اکتینیک (ضایعات پیش سرطانی روی پوست) و برخی از انواع سرطان پوست است. هر زمان که یک ضایعه یا تومور در معرض دید قرار گیرد و میزان آن به راحتی قابل تشخیص باشد، کرایوتراپی می‌تواند گزینه درمانی مناسبی باشد. امروزه حتی در برخی از سرطان‌های داخلی – از جمله سرطان کبد یا سرطان پروستات در مواردی که تومور موضعی بوده و به اندازه کافی بزرگ باشد و در هنگام جراحی توسط تجهیزات بتوان به آن دسترسی داشت باشند، از کرایوتراپی استفاده میشود.
کرایوتراپی یا سرما درمانی چگونه انجام میشود؟
در کرایوتراپی یا سرما درمانی معمولاً از نیتروژن مایع که در دمای ۳۲۱- درجه فارنهایت (۱۹۶- درجه سانتیگراد) ذخیره و نگه دارید میشود، برای “یخ زدن” بافت آسیب دیده استفاده می‌کنند. اگرچه، در سال‌های اخیر پزشکان دست به استفاده از گازهای مایع دیگری را در درمان‌های کرایوتراپی، از جمله دی اکسید کربن، آرگون و مخلوط اختصاصی از شرکت‌های تهیه کننده محصولات پزشکی، زده‌اند.
در محیط‌های درمان پوستی، جایی که ناحیه‌ی تحت درمان معمولاً خارجی و نسبتاً کوچک است، نیتروژن مایع غالباً با پنبه یا تکه فوم استعمال میشود. هدف این است که بافت پوست سریع منجمد شود و سپس اجازه داده شود که به آرامی گرم شود که این کار سلول‌های پوستی را تخریب می‌کند. بسته به اندازه ناحیه‌ی تحت درمان، ممکن است نیاز باشد که این مایع بار دیگر استعمال شود. علاوه بر این، ممکن است پزشک شما با برداشتن مقداری از بافت با یک چاقوی مخصوص آن ناحیه را آماده کند، یا به شما یک داروی اسید سالیسیلیک بدهد تا برای چندین هفته قبل از این درمان، روی محل مورد استعمال کنید.
در شرایطی دیگر، ممکن است نیتروژن مایع روی لوله‌ای به نام کرایوپروب پاشیده شود یا در آن گردش داده شود. هنگامی‌که از کرایو پروب برای درمان تومورهای داخلی استفاده میشود، پزشک معمولاً از فناوری سونوگرافی یا MRI برای هدایت این لوله استفاده می‌کند.
اگرچه بیماران در زمان انجام این روش، مقداری درد را تجربه می‌کنند اما این درد به طور کلی خیلی کم و قابل تحمل است و نیازی به بی‌حسی موضعی نیست. بیماران می‌توانند بعد از این درمان از داروهای مسکن مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنند. کرایوتراپی یک روش کم تهاجمی است و به دلیل حداقل بودن زمان، درد و هزینه‌ای که با خود به همراه دارد، اغلب در اولویت با گزینه‌های جراحی با شدت بیشتر توصیه میشود.
مراقبت‌های بعد از کرایوتراپی
در مراقبت‌های بعد از کرایوتراپی، فرد کاربر باید یک سری اقدامات پیشگیرانه‌ای را انجام دهد تا از بروز هرگونه مشکلی در اثر عوارض جانبی سرما درمانی جلوگیری کند. در صورت ظاهر شدن این عوارض، خیلی بهتر است که در مورد آن‌ها بدانید و یک سری مراحل را برای مراقبت‌های بعد از کرایوتراپی انجام دهید.
بهتر است که اثرات فیزیولوژیکی سرما درمانی از ابتدا برای فرد مشخص باشد به طوری که هیچ کاربری پس از درمان از ظاهر این اثرات متعجب نشود.
برخی از تأثیراتی که ممکن است بعد از این درمان ایجاد شود، ظاهر شدن تورم و یا تاول در ناحیه‌ای است که منجمد (فریز) شده است: دلیل این امر این است که نیتروژن مایع مورد استفاده برای انجماد، در دمایی نزدیک به ۲۰۰ درجه زیر صفر قرار دارد که این دمای خیلی پایین می‌تواند باعث سوختگی در اثر اعمال شدن سرما به پوست از طریق جت فشار هوا شود.
اگرچه تورم ممکن است به طور خودبخود کاهش یابد، اما تاول‌هایی که پس از آن به جای می‌مانند، معمولاً در مدت ۴۸ ساعت پس از انجام کرایوتراپی شکل می‌گیرند. در این شرایط، کاربر می‌تواند با استفاده از یک سوزن استریل، تاول را تحریک کند تا به ترک شدن کمک کند، همچنین استفاده از یک ماده ضد عفونی کننده برای جلوگیری از عفونت و یا پوشش ناحیه با یک باند تمیز توصیه میشود. همچنین، علاوه بر حفظ رطوبت پوست، باید به تمیزی و بهداشت ناحیه‌ای که تحت تأثیر سرما قرار گرفته است، توجه کرد. این کار با استفاده از آب و صابون انجام میشود. توصیه دیگری که باید پس از مراحل کرایوتراپی رعایت شود، استفاده از کرم ضد آفتاب در طول هفته‌های پس از درمان است تا جلوگیری از تیرگی و تیره شدن لکه‌های باقی‌مانده صورت گیرد.
جدول زمانی برای بهبودی بعد از کرایوتراپی
- بعد از درمان: ناحیه تحت درمان اغلب قرمز و متورم میشود. ممکن است تاول ایجاد شود و گاهی اوقات پر از خون میشود که این مورد بی‌خطر است. تاول‌ها بهتر است به حال خود گذاشته شوند، اما اگر ناراحت کننده و آزاردهنده باشند، می‌توان آن‌ها را با سوزن استریل ترکاند.
- روزهای ۲ و ۳ پس از درمان: در این مرحله ممکن است منطقه مرطوب شود (مایع ترشح کند). اگر این تراوش خفیف است، به جای اینکه سعی کنید محل را محکم با لباس یا پانسمان بپوشانید، آن را در هوا باز بگذارید. می‌توانید با خیال راحت محل را با آب و یک صابون جایگزین ملایم بشویید (از شستشو یا شامپو بدن و صابون حمام خودداری کنید). اگر تراوش زیاد است، سعی کنید منطقه را با پانسمان بپوشانید. استحمام با محلول نمک (۱ قاشق چای‌خوری نمک به یک فنجان آب گرم) ممکن است کمک کند.
- روزهای ۳ تا ۴ بعد از درمان: در این مرحله، تراوش مایع از ناحیه متوقف میشود و ممکن است پوسته‌هایی در محل ایجاد شود. این پوسته‌ها تا ۲ هفته باقی می‌ماند و سپس باید این منطقه بهبود یابد. اگر تا این زمان ناحیه‌ی تحت درمان بهبود نیابد برای بررسی آن به پزشک خود مراجعه کنید.
- در درمان برخی از زگیل‌ها، برای رسیدن به نتایج نهایی به بیش از یک جلسه‌ی درمانی نیاز است. اگر زگیل ۷ تا ۱۰ روز پس از بهبودی بعد از درمان، هنوز وجود دارد، برای بررسی و ادامه‌ی درمان کرایوتراپی یا یک روش درمانی جایگزین، به کلینیک یا پزشک متخصص خود مراجعه کنید. کرایوتراپی ممکن است منجر به تیره یا روشن شدن ناحیه تحت درمان نسبت به قبل شود. اگرچه ظاهر پوست اغلب با گذشت زمان بهبود می‌یابد، اما تغییر رنگ می‌تواند دائمی‌باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر محل درمان شما بسیار دردناک، ملتهب یا آلوده شد، لطفاً با پزشک تماس بگیرید.
آیا نتایج درمان کرایوتراپی من دائمی هستند؟
بله. هنگامی‌که ضایعه‌ای از سطح پوست برداشته شد، دیگر ظاهر نمی‌شود. البته ضایعات پوستی ممکن است در جای دیگری از پوست ظاهر شوند.
عوارض جانبی کرایوتراپی
جستجو در خصوص کرایوتراپی به عنوان یک روش درمانی برای زگیل و عوارض جانبی آن، به راحتی قابل انجام است.
اگرچه کرایوتراپی به طور کلی عوارض کمی دارد، اما فردی که از این روش درمانی استفاده می‌کند، ممکن است در هنگام انجماد حسی درد کمی تجربه کند. همچنین، تاول‌هایی که در ناحیه‌ای که به سرما می‌خورد شکل می‌گیرند، ممکن است ظاهر شوند و در نهایت به طور طبیعی برطرف شوند.
علاوه بر این، ممکن است تراوش‌ها یا توده‌هایی در پوست ایجاد شوند. در صورت بروز هرگونه مشکل جدی پوستی، توصیه میشود به یک تخصصی در زمینه درمان مشکلات پوستی مراجعه کنید تا به درستی تشخیص داده شود و برای آن مشکل درمان انجام شود.