کرایوتراپی، سرما درمانی یا “کرایوسرجری” یک روش ساده و غیرتهاجمی است که در آن از نیتروژن مایع برای فریز کردن و از بین بردن توده‌ها و دانه‌هایی که بر روی سطح پوست ظاهر می‌شوند، استفاده می‌شود. این یک روش درمانی مؤثر برای ضایعات پوستی پیش سرطانی (کراتوزهای آکتینیک یا آکنه‌ای) و همچنین سایر بیماری‌های پوستی مانند زگیل، تگ‌های پوستی و خال می‌باشد. استفاده از نیتروژن مایع بر روی ضایعات پوستی به متخصصین پوست این امکان را می‌دهد تا سلول‌های آسیب دیده پوست را هدف قرار داده و آن‌ها را در سطح سلولی از بین ببرند. بعد از فریز کردن، ناحیه آسیب دیده ممکن است تاول بزند و پوسته پوسته شود و باید طی سه تا شش هفته بهبود یابد.
نیتروژن مایع چیست؟
نیتروژن مایع حالت مایع از گاز نیتروژن است که 78٪ هوای تنفس ما را در برمی‌گیرد. نیتروژن مایع بسیار سرد است و دارای نقطه جوش منفی 196 درجه سانتیگراد است.
این ماده به راحتی در بطری و محفظه‌های مخصوصی ذخیره و حمل می‌شود و این امر آن را به عنوان یک عامل انجمادی بسیار مؤثر تبدیل کرده است که به صورت موضعی در درمان‌های پزشکی مبتنی بر سرما درمانی به کار برده می‌شود.
چه کسی کاندید مناسبی برای کرایوتراپی است؟
بیمارانی که دارای توده‌هایی بی‌خطر مانند زگیل، خال و ضایعات پوستی هستند، کاندیدهای خوبی برای کرایوتراپی هستند. اگرچه برداشتن توده‌ها و زائده‌های خوش‌خیم (غیر سرطانی) از بدن شما ضروری نیست، اما بسیاری از افراد به دلایل زیبایی و راحتی خود درصدد برطرف کردن آن‌ها هستند. به عنوان مثال، اگر یک تگ یا ضایعه‌ی پوستی در کمرتان به طور ناخوشایندی به لباس شما مالیده شود، ممکن است بخواهید که آن را بردارید. به همین ترتیب، ممکن است بخواهید یک زگیل خیلی معلوم بر روی صورتتان برداشته شود تا دیگر خجالتی در مورد ظاهر خود نداشته باشید.
کرایوتراپی همچنین یک روش درمانی توصیه شده برای کراتوزهای اکتینیک (ضایعات پیش سرطانی روی پوست) و برخی از انواع سرطان پوست است. هر زمان که یک ضایعه یا تومور در معرض دید قرار گیرد و میزان آن به راحتی قابل تشخیص باشد، کرایوتراپی می‌تواند گزینه درمانی مناسبی باشد. امروزه حتی در برخی از سرطان‌های داخلی – از جمله سرطان کبد یا سرطان پروستات در مواردی که تومور موضعی بوده و به اندازه کافی بزرگ باشد و در هنگام جراحی توسط تجهیزات بتوان به آن دسترسی داشت باشند، از کرایوتراپی استفاده می‌شود.
کرایوتراپی یا سرما درمانی چگونه انجام می‌شود؟
در کرایوتراپی یا سرما درمانی معمولاً از نیتروژن مایع که در دمای 321- درجه فارنهایت (196- درجه سانتیگراد) ذخیره و نگه دارید می‌شود، برای “یخ زدن” بافت آسیب دیده استفاده می‌کنند. اگرچه، در سال‌های اخیر پزشکان دست به استفاده از گازهای مایع دیگری را در درمان‌های کرایوتراپی، از جمله دی اکسید کربن، آرگون و مخلوط اختصاصی از شرکت‌های تهیه کننده محصولات پزشکی، زده‌اند.
در محیط‌های درمان پوستی، جایی که ناحیه‌ی تحت درمان معمولاً خارجی و نسبتاً کوچک است، نیتروژن مایع غالباً با پنبه یا تکه فوم استعمال می‌شود. هدف این است که بافت پوست سریع منجمد شود و سپس اجازه داده شود که به آرامی گرم شود که این کار سلول‌های پوستی را تخریب می‌کند. بسته به اندازه ناحیه‌ی تحت درمان، ممکن است نیاز باشد که این مایع بار دیگر استعمال شود. علاوه بر این، ممکن است پزشک شما با برداشتن مقداری از بافت با یک چاقوی مخصوص آن ناحیه را آماده کند، یا به شما یک داروی اسید سالیسیلیک بدهد تا برای چندین هفته قبل از این درمان، روی محل مورد استعمال کنید.
در شرایطی دیگر، ممکن است نیتروژن مایع روی لوله‌ای به نام کرایوپروب پاشیده شود یا در آن گردش داده شود. هنگامی‌که از کرایو پروب برای درمان تومورهای داخلی استفاده می‌شود، پزشک معمولاً از فناوری سونوگرافی یا MRI برای هدایت این لوله استفاده می‌کند.
اگرچه بیماران در زمان انجام این روش، مقداری درد را تجربه می‌کنند اما این درد به طور کلی خیلی کم و قابل تحمل است و نیازی به بی‌حسی موضعی نیست. بیماران می‌توانند بعد از این درمان از داروهای مسکن مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنند. کرایوتراپی یک روش کم تهاجمی است و به دلیل حداقل بودن زمان، درد و هزینه‌ای که با خود به همراه دارد، اغلب در اولویت با گزینه‌های جراحی با شدت بیشتر توصیه می‌شود.
مراقبت‌های بعد از کرایوتراپی
در مراقبت‌های بعد از کرایوتراپی، فرد کاربر باید یک سری اقدامات پیشگیرانه‌ای را انجام دهد تا از بروز هرگونه مشکلی در اثر عوارض جانبی سرما درمانی جلوگیری کند. در صورت ظاهر شدن این عوارض، خیلی بهتر است که در مورد آن‌ها بدانید و یک سری مراحل را برای مراقبت‌های بعد از کرایوتراپی انجام دهید.
بهتر است که اثرات فیزیولوژیکی سرما درمانی از ابتدا برای فرد مشخص باشد به طوری که هیچ کاربری پس از درمان از ظاهر این اثرات متعجب نشود.
برخی از تأثیراتی که ممکن است بعد از این درمان ایجاد شود، ظاهر شدن تورم و یا تاول در ناحیه‌ای است که منجمد (فریز) شده است: دلیل این امر این است که نیتروژن مایع مورد استفاده برای انجماد، در دمایی نزدیک به 200 درجه زیر صفر قرار دارد که این دمای خیلی پایین می‌تواند باعث سوختگی در اثر اعمال شدن سرما به پوست از طریق جت فشار هوا شود.
اگرچه تورم ممکن است به خودی خود از بین برود، اما تاول‌ها معمولاً 48 ساعت بعد و بدون اینکه جای زخمی باقی بگذارند، می‌ترکند. در این شرایط، کاربر می‌تواند یک سوزن استریل را به تاول بزند تا آن را برای ترکیدن تحریک کند و همچنین بهتر است از یک ماده‌ی ضد عفونی کننده برای جلوگیری از عفونت استفاده کند یا ناحیه را با پانسمان تمیز بپوشاند. همچنین علاوه بر هیدراته نگه داشتن پوست، باید مراقب تمیزی و بهداشت ناحیه‌ای که در معرض سرما قرار گرفته است باشد، این کار را می‌توان با آب و صابون انجام داد. توصیه دیگر که باید در قالب مراحلی بعد از کرایوتراپی دنبال کنید، استفاده از کرم ضد آفتاب در طی هفته‌های بعد از درمان برای جلوگیری از پررنگ‌تر شدن و تیره شدن لکه‌های باقیمانده است.
جدول زمانی برای بهبودی بعد از کرایوتراپی
- بعد از درمان: ناحیه تحت درمان اغلب قرمز و متورم می‌شود. ممکن است تاول ایجاد شود و گاهی اوقات پر از خون می‌شود که این مورد بی‌خطر است. تاول‌ها بهتر است به حال خود گذاشته شوند، اما اگر ناراحت کننده و آزاردهنده باشند، می‌توان آن‌ها را با سوزن استریل ترکاند.
- روزهای 2 و 3 پس از درمان: در این مرحله ممکن است منطقه مرطوب شود (مایع ترشح کند). اگر این تراوش خفیف است، به جای اینکه سعی کنید محل را محکم با لباس یا پانسمان بپوشانید، آن را در هوا باز بگذارید. می‌توانید با خیال راحت محل را با آب و یک صابون جایگزین ملایم بشویید (از شستشو یا شامپو بدن و صابون حمام خودداری کنید). اگر تراوش زیاد است، سعی کنید منطقه را با پانسمان بپوشانید. استحمام با محلول نمک (1 قاشق چای‌خوری نمک به یک فنجان آب گرم) ممکن است کمک کند.
- روزهای 3 تا 4 بعد از درمان: در این مرحله، تراوش مایع از ناحیه متوقف می‌شود و ممکن است پوسته‌هایی در محل ایجاد شود. این پوسته‌ها تا 2 هفته باقی می‌ماند و سپس باید این منطقه بهبود یابد. اگر تا این زمان ناحیه‌ی تحت درمان بهبود نیابد برای بررسی آن به پزشک خود مراجعه کنید.
- در درمان برخی از زگیل‌ها، برای رسیدن به نتایج نهایی به بیش از یک جلسه‌ی درمانی نیاز است. اگر زگیل 7 تا 10 روز پس از بهبودی بعد از درمان، هنوز وجود دارد، برای بررسی و ادامه‌ی درمان کرایوتراپی یا یک روش درمانی جایگزین، به کلینیک یا پزشک متخصص خود مراجعه کنید. کرایوتراپی ممکن است منجر به تیره یا روشن شدن ناحیه تحت درمان نسبت به قبل شود. اگرچه ظاهر پوست اغلب با گذشت زمان بهبود می‌یابد، اما تغییر رنگ می‌تواند دائمی‌باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر محل درمان شما بسیار دردناک، ملتهب یا آلوده شد، لطفاً با پزشک تماس بگیرید.
آیا نتایج درمان کرایوتراپی من دائمی هستند؟
بله. هنگامی‌که ضایعه‌ای از سطح پوست برداشته شد، دیگر ظاهر نمی‌شود. البته ضایعات پوستی ممکن است در جای دیگری از پوست ظاهر شوند.
عوارض جانبی کرایوتراپی
جستجو درباره‌ی جنبه‌ای مانند کرایوتراپی برای درمان زگیل و عوارض جانبی که ممکن است بر اثر آن رخ دهد، کار راحتی است.
اگرچه این روش درمانی عوارض کمی را به همراه دارد، اما کسی که از آن استفاده می‌کند ممکن است در هنگام انجماد، احساس درد خفیف کند و همچنین در منطقه‌ای که در معرض سرما قرار گرفته است، تاول ظاهر شود که بعداً از بین برود.
همچنین ممکن است تراوش‌ها یا توده‌ای در پوست ایجاد شود که توصیه می‌شود برای رد هرگونه بیماری جدی پوستی به یک متخصص در زمینه‌ی درمان مشکلات پوستی مراجعه کنید.
