ویروس هرپس سیمپلکس، که به طور عمومی با نام هرپس شناخته میشود، به دو نوع تقسیم میشود: هرپس نوع ۱ (HSV-۱ یا هرپس دهانی) و هرپس نوع ۲ (HSV-۲ یا هرپس تناسلی). هرپس نوع ۱ اغلب منجر به تشکیل تبخال در اطراف دهان و لبها میشود که گاهی به آن تاول تب یا کلدسور نیز گفته میشود. اگرچه HSV-۱ میتواند عامل هرپس تناسلی نیز باشد، اما بیشتر عفونتهای تبخالی تناسلی به علت هرپس نوع ۲ رخ میدهند. در هرپس نوع ۲، فرد در نواحی تناسلی یا مقعد با تشکیل تبخال مواجه میشود. هرچند ممکن است تبخال ناشی از HSV-۲ در نواحی دیگر نیز ظاهر شود، اما این تبخالها عمدتاً در نیمه پایینی بدن (از کمر به پایین) ظاهر میشوند.
هرپس سیمپلکس چیست؟
ویروس هرپس سیمپلکس، که با عنوان HSV نیز شناختهمیشود، عفونتی ویروسی است که باعث هرپس دهانی و هرپس تناسلی میشود. بسیاری از افراد به HSV بیعلامت مبتلا هستند، یعنی مبتلا به این ویروس هستند اما هیچ نمودی از آن یا هیچ هرپس فعالی (تبخال) در آنها دیدهنمیشود.
برخی ممکن است گاهبهگاه، تاولهای کوچک آبدار یا تبخال بزنند. این تاولها اغلب در ناحیهی تناسلی یا دهان و لب دیدهمیشوند؛ اما ممکن است در دست یا انگشتان و قسمتهای دیگر بدن نیز ایجادشود.
HSV یا ویروس هرپس سیمپلکس، میتواند از راه تماس جنسی منتقل شود، اما راههای دیگری نیز برای انتقال آن وجوددارد. دربارهی هرپس حرفهای زیادی وجوددارد، اما این ویروس رایج است و چیزی نیست که بخواهید از آن خجالت بکشید.
براساس تخمین سازمان بهداشت جهانی (WHO):
- در سال 2016، حدود 67% از مردم زیر 50سال جهان، هرپس نوع1 (HSV-1) دهانی یا تناسلی داشتهاند.
- در سال 2016، حدود 13% از مردم 15الی49 ساله، ویروس تبخال نوع2 (HSV-2) داشتهاند.
تحقیقات دیگر نشانمیدهد که بیش از 90% افراد بالغ، در زمان رسیدن به سن 50سالگی، آنتیبادی هرپس نوع1 (HSV-1) دارند. همچنان محققان بهدنبال یافتن درمانی برای هرپس هستند، اما ضدویروسها و درمانهای خانگی میتوانند به کاهش شدت علائم کمککنند.
داروهای ضدویروسی ممکن است باعث بروز تبخال شود. این مقاله را کامل بخوانید تا با تفاوت بین هرپس نوع1 و هرپس نوع2 آشنا شده و به علائم کلیدی، تشخیص و درمان آن پیببرید.
تفاوت بین هرپس نوع1 و هرپس نوع2 چیست؟
ویروس هرپس سیمپلکس دو نوع است: هرپس نوع1 (HSV-1) و هرپس نوع2 (HSV-2).
نکتهی مهم این است که اگرچه هرپس نوع1 (HSV-1) معمولاً عامل کلدسور و هرپس نوع2 (HSV-2) عامل هرپس تناسلی شناختهمیشوند، اما هر دو نوع ویروس، میتواند از طریق تماس دهانی یا تماس با ناحیهی تناسلی، منتقل شود.
بهطور خلاصه، هم هرپس نوع1 و هم هرپس نوع2، میتواند باعث بروز هرپس دهانی یا هرپس تناسلی شود. بسیاری از افرادی که تبخال تناسلی دارند درواقع مبتلا به ویروس تبخال نوع1 (HSV-1) هستند، چون این ویروس میتواند بهآسانی از طریق تماس دهان با ناحیهی تناسلی، منتقل شود. دویروس تبخال نوع2 (HSV-2)، باعث تبخال دهانی یا کلدسور میشود.
در ادامه به ارائه توضیحات جامعی دربارهی دو نوع تبخال می پردازیم.
ویروس هرپس سیمپلکس نوع1 (HSV-1)
HSV عفونتی بهشدت واگیردار است و درکل دنیا رایج و همهگیر است. اکثراً ابتلا به ویروس هرپس نوع1 (HSV-1) در کودکی رخ میدهد و این ویروس تا آخر عمر خواهدماند. اکثر عفونتهای هرپس نوع1 (HSV-1)، هرپس دهانی (عفونت داخل یا اطراف دهان که گاهی لبی-دهانی، لبی-صورتی نیز نامیدهمیشود) هستند، اما برخی از ویروسهای هرپس نوع1 (HSV-1) هم هرپس تناسلی (عفونت در ناحیهی تناسلی یا مقعد) هستند.
محدودهی مشکلات
در سال 2016، 3.7میلیارد نفر زیر 50سال، یا 67% جمعیت، مبتلا به عفونت ویروس تبخال نوع1 (دهانی یا تناسلی) بودهاند. رواج این ویروس در آفریقا بیشترین میزان (88%) را داشته و در آمریکا کمترین (45%).
درمورد عفونت هرپس نوع1 تناسلی، تخمینزدهشده که در سال 2016 در دنیا، 122-192 میلیون نفر، با سن 15-49سال، مبتلا به عفونت هرپس نوع1 تناسلی بودهاند، اما میزان شیوع آن، در جاهای مختلف، متفاوت بودهاست. اکثراً هرپس نوع1 تناسلی، در آمریکا، اروپا و وسترن پاسیفیک (غرب اقیانوس آرام) بوده و ابتلا به هرپس نوع1 در بزرگسالی هم رخدادهاست.
علائم و نشانهها
عفونت هرپس دهانی، معمولاً بینشانه است و اکثر افراد مبتلا به عفونت هرپس نوع1، نمیدانند که مبتلا هستند. علائم هرپس دهانی شامل تاول دردناک یا زخم باز، که اولسر (جراحت) نامیدهمیشود، درون یا اطراف دهان است. زخمهای روی لب معولاً «کلدسور» نامیدهمیشوند. افراد مبتلا، معمولاً قبل از ظاهرشدن تبخال، در اطراف دهانشان احساس گزگز، سوزش یا خارش دارند. بعد از عفونت اولیه، تاولها یا زخمها گاهبهگاه، عود خواهدکرد. میزان و تناوب این عود، در افراد مختلف، متفاوت است.
هرپس تناسلی (هرپس ژنیتال)، با عامل هرپس نوع1 (HSV-1)، میتواند بیعلامت باشد یا علائم خفیف داشتهباشد و تشخیص دادهنشود. در زمان بروز علائم، هرپس تناسلی باعث ایجاد یک یا چند تاول یا زخم در ناحیهی تناسلی یا مقعد میشود. بعد از بروز اولین هرپس تناسلی، که ممکناست شدید هم باشد، علائم مجدداً عود خواهدکرد. البته هرپس تناسلی ناشی از هرپس نوع1، برخلاف هرپس تناسلی ناشی از هرپس نوع2 ، زودبهزود عود نمیکند.
انتقال
هرپس نوع ۱ (HSV-۱) عمدتاً از طریق تماس دهان به دهان منتقل میشود و با تماس با ویروس HSV-۱ موجود در زخمها، بزاق و مناطق داخل و اطراف دهان، عفونت هرپس دهانی ایجاد میشود. با این حال، ممکن است HSV-۱ از طریق رابطه دهانی (تماس دهان با ناحیه تناسلی) به ناحیه تناسلی منتقل شده و عفونت هرپس تناسلی را ایجاد کند.
HSV-۱ ممکن است از طریق دهان یا حتی از پوستی که ظاهراً سالم و بدون علامت است، منتقل شود. اما احتمال انتقال بالا زمانی وجود دارد که فرد زخم یا تبخال فعال داشته باشد.
احتمال ابتلا به هرپس نوع ۱ در ناحیه تناسلی برای افرادی که عفونت تبخال دهانی ناشی از HSV-۱ دارند، بسیار کم است. در موارد نادر، عفونت HSV-۱ ممکن است از مادر مبتلا به عفونت هرپس تناسلی در طول زایمان به نوزاد منتقل شده و باعث ایجاد هرپس نئوناتال (هرپس نوزادی) شود.
مشکلات احتمالی
بیماری شدید
در افراد دچار نقص سیستم ایمنی، مانند افراد مبتلا به عفونت HIV پیشرفته، هرپس نوع1 میتواند علائم شدیدتری داشته و زودبهزود رخدهد. هرپس نوع1 (HSV-1) بهندرت باعث مشکلات پیچیدهتر، مانند انسفالیتیس (عفونت مغزی) یا کراتیتیس (عفونت چشمی) خواهدشد.
هرپس نئوناتال (هرپس نوزادی)
هرپس نئوناتال (هرپس نوزادی) در صورت تماس نوزاد با هرپس (هرپس نوع1 یا هرپس نوع2) در حین زایمان، ایجادمیشود. هرپس نئوناتال (هرپس نوزادی) نادر است و تقریباً از هر 100000 نوزاد، 10 نوزاد در دنیا، مبتلا میشوند؛ اما مشکل حادی است و میتواند منجربه ناتوانیهای نورولوژیک یا مرگ شود. احتمال انتقال هرپس به نوزاد، در زنانی که قبل از بارداری هرپس تناسلی دارند، بسیار کم است. خطر هرپس نوزادی (هرپس نئوناتال) در زمانی که مادر برای اولین بار در بارداری اخیر خود به عفونت هرپس مبتلا شده، بالا خواهدبود که ممکناست به دلیل این باشد که در اوایل ابتلا به عفونت، میزان هرپس در دستگاه تناسلی، زیاد است.
تأثیرات روانی-اجتماعی
بروز مجدد علائم ممکناست باعث ناراحتی شده و آزاردهنده باشد و باعث فشارهای روانی-اجتماعی شود. درمورد هرپس تناسلی، این عوامل کیفیت زندگی فرد و رابطهی جنسی او را تحت تأثیر قرارخواهدداد. اما افراد مبتلا به هرپس نوع1 یا هرپس نوع2، بهمرورزمان به زندگی با این عفونت عادت خواهندکرد.
درمان
داروهای ضدویروسی، مانند آسیکلوویر، فامسیکلوویر و والاسیکلوویر قویترین داروهای موجود برای افراد مبتلا به ویروس هرپس هستند. این داروها، شدت علائم را کم کرده و باعث طولانیتر شدن زمان عود مجدد خواهندشد؛ اما نمیتوانند این عفونت را درمان کنند.
پیشگیری
هرپس نوع1 (HSV-1) در زمان بروز علائم هرپس دهانی، بسیار واگیردار است، اما میتواند در زمانی که علامتی وجود ندارد هم منتقل شود. افرادی که علائم آشکار و فعالی از هرپس دهانی دارند، نباید با افراد دیگر تماس دهانی داشتهباشند یا از وسایلی که با آبدهانشان تماس دارد، بهصورت مشترک با فرد دیگری استفادهکنند. همچنین باید از رابطهی دهانی خودداری کنند تا هرپس به ناحیهی تناسلی شریک جنسیشان منتقل نشود.
افرادی که هرپس تناسلی دارند، باید در زمان وجود هرگونه علامتی، از رابطهی جنسی خودداری کنند. افرادی که به تازگی مبتلا به هرپس نوع1 بودهاند، احتمالاً در معرض ابتلای مجدد به آن، نیستند؛ اما همچنان ممکناست به عفونت تناسلی ویروس هرپس سیمپلکس نوع2 (HSV-2) مبتلا شوند (در زیر بخوانید).
استفادهی مداوم و صحیح از کاندوم، باعث جلوگیری از انتشار هرپس تناسلی میشود. اما کاندوم فقط احتمال ابتلا به عفونت را کاهش نمیدهد، زیرا ممکن است هرپس تناسلی در جایی رخدهد که با کاندوم پوشاندهنمیشود.
افرادی که به تازگی مبتلا به عفونت هرپس نوع1 بودهاند، مجدداً به آن مبتلا نخواهندشد، اما ممکناست در خطر ابتلا به هرپس تناسلی نوع2 باشند (در زیر بخوانید).
زنان بارداری که علامتی از هرپس تناسلی دارند باید به پزشکشان اطلاع دهند. جلوگیری از ابتلا به هرپس تناسلی جدید در زنانی که در ماههای پایانی بارداری خود هستند، خیلی مهم است، چون این دوره، دورهای است که خطر ابتلا به هرپس نئوناتال (هرپس نوزادی) بسیار بالا است.
تحقیقاتی برای کشف راههای پیشگیری بهتر از عفونت هرپس، مانند واکسیناسیون، درحالانجام است. چند مورد واکسن هرپس (HSV) تاکنون بررسی شدهاست.
ویروس هرپس سیمپلکس نوع2 (HSV-2)
عفونت هرپس نوع2 (HSV-2)، در دنیا رایج است و از طریق تماس جنسی منتقل شده و باعث هرپس تناسلی میشود. HSV-2 یا هرپس نوع2، عامل اصلی تبخال تناسلی است که ممکناست ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس نوع1 (HSV-1) هم باشد. عفونت هرپس نوع2 (HSV-2)، تمام طول عمر باقیمیماند و غیرقابلدرمان است.
محدودهی مشکلات
تبخال تناسلی ناشی از هرپس نوع2 (HSV-2)، مشکلی جهانی است و در سال 2016 حدود 491میلیون نفر (13%) با سن 15-49 سال، به این ویروس مبتلا بودهاند.
زنان بیشتر از مردان به هرپس نوع2 مبتلا میشوند. در سال 2016، تخمینزدهشدهبود که 313میلیون زن و 178میلیون مرد به این عفونت مبتلا بودهاند. این امر به این دلیل است که انتقال ویروس HSV از مردان به زنان، نسبت به از زنان به مردان، بیشتر رخمیدهد.
شیوع هرپس نوع2 در آفریقا بیشترین میزان را داشته (44% در زنان و 25% در مردان) و پس از آن آمریکا (24% در زنان و 12% در مردان) بودهاست. همچنین میزان شیوع با افزایش سن بیشتر میشود؛ به همین دلیل، بیشتر مبتلایان جدید، بزرگسالان بودهاند.
علائم و نشانهها
عفونت هرپس تناسلی، معمولاً علامتی ندارد یا علائم خفیفی دارد که تشخیص دادهنمیشود. اکثر افراد نمیدانند که مبتلا به این عفونت هستند. معمولاً حدود 10%-20% افراد مبتلا به عفونت هرپس نوع2، قبلاً مبتلا به تبخال تناسلی بودهاند. اما مطالعات بالینی دربارهی بررسی افراد برای تشخیص موارد ابتلای جدید، نشانداده که یکسوم افرادی که جدیداً مبتلا شدهاند، علامت داشتهاند.
وقتی علائم رخمیدهد، تبخال تناسلی، باعث میشود که در ناحیهی تناسلی یا مقعد، یک یا چند تاول یا زخم باز، که اولسر نامیده میشود، ایجاد شود. علائم عفونت هرپس نوع2 جدید، علاوه بر زخمهای ناحیهی تناسلی، معمولاً شامل تب، بدندرد و تورم غدد لنفاوی نیز هست.
بعد از اولین ابتلا به هرپس تناسلی ناشی از هرپس نوع2، عود مجدد علائم، محتمل است؛ اما معمولاً خفیفتر از بار اول هستند. باگذر زمان، سرعت عود مجدد علائم کاهش مییابد اما این روند، چندین سال ادامه خواهد داشت. افراد مبتلا به هرپس نوع2، ممکناست قبل از بروز زخم در ناحیهی تناسلی، دچار احساس گزگز، یا درد تیرکشنده در پاها، ران ها و باسن شوند.
انتقال
معمولاً هرپس نوع2، از طریق رابطهی جنسی و تماس با نواحی تناسلی، پوست، زخم یا ترشحات فرد آلوده به این ویروس، منتقل میشود. هرپس نوع2 میتواند از طریق پوست ناحیهی تناسلی یا مقعدی که ظاهراً سالم است نیز منتقل شود و معمولاً در زمان بیعلامتی منتقل میشود.
در موارد نادر، عفونت هرپس نوع2، ممکناست در حین زایمان، از طریق مادر به نوزاد منتقل شده و باعث تبخال نئوناتال (تبخال نوزادی) شود (در زیر بخوانید).
مشکلات احتمالی
هرپس نوع2 (HSV-2) و HIV
نشاندادهشده که هرپس نوع2 و HIV روی هم تأثیر میگذارند. عفونت هرپس نوع2، باعث افزایش سه برابری خطر ابتلا به ویروس HIV جدید میشود. همچنین احتمال انتقال HIV به دیگران، در افرادی که هم HIV و هم هرپس نوع2 (HSV-2) دارند، بیشتر است. هرپس نوع2 رایجترین عفونت در افراد مبتلا به HIV است و در 60%-90% افراد مبتلا به HIV رخمیدهد.
عفونت هرپس نوع2 در افراد مبتلا به HIV (و افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی بدن)، باعث علائم شدیدتر شده و زودبهزود عود خواهدکرد. در بیماریهای پیشرفتهی HIV، هرپس نوع2 (HSV-2) باعث مشکلات پیچیدهتری، مثل مننگوانسفالیت، ازوفاژیت (التهاب مری)، هپاتیت، آماس ریه، نکروز شبکیه یا ویروس منتشرشده خواهدشد که البته نادرند.
هرپس نئوناتال (هرپس نوزادی)
هرپس نئوناتال (تبخال نوزادی) زمانی رخ میدهد که نوزاد حین زایمان و در تماس با دستگاه تناسلی در معرض هرپس (هرپس نوع1 و هرپس نوع2) قرارگیرد. هرپس نئوناتال (هرپس نوزادی) نادر است، اما مشکل خطرناکی است که میتواند منجربه ناتوانیهای نورولوژیک یا مرگ شود. احتمال انتقال HSV به نوزاد در زنانی که قبل از باردارشدن تبخال واژن داشتهاند، کم است. خطر ابتلا به هرپس نئوناتال (تبخال نوزادی) در مواردی که مادر در ماههای پایانی بارداری دچار عفونت هرپس (HSV) شود، بالا است و دلیل آن این است که در ابتدای ابتلا به عفونت، میزان هرپس (HSV) در دستگاه تناسلی زیاد است.
تأثیرات روانی-اجتماعی
عود مجدد علائم تبخال تناسلی دردناک بوده و این عفونت باعث فشارهای روانی و اجتماعی میشود. این عوامل میتواند کیفیت زندگی فرد و رابطهی جنسی وی را تحتتأثیر قراردهد. بااینحال، بهمرورزمان، اکثر افراد مبتلا به هرپس، به زندگی با این عفونت عادتمیکنند.
درمان
داروهای ضدویروس، مانند: آسیکلوویر، فامسیکلوویر و والاسیکلوویر، مؤثرترین داروهای در دسترس برای افراد مبتلا به هرپس (HSV) است. این داروها به کاهش شدت علائم و فاصلهدارتر شدن عود مجدد آنها کمکمیکند؛ اما این عفونت را درمان نمیکند.
پیشگیری
افرادی که به هرپس تناسلی (HSV) مبتلا هستند، باید در صورت ظهور علائم تبخال تناسلی، از رابطه جنسی خودداری کنند. هرپس نوع ۲ به طور معمول در حضور زخم و تاول بسیار واگیردارتر است، اما حتی در عدم وجود علائم، میتواند منتقل شود. افرادی که علائم ابتلا به هرپس تناسلی دارند، باید تست HIV نیز انجام دهند و افرادی که در مناطقی با انتشار بالای HIV زندگی میکنند، باید مراقبتهای بیشتری برای جلوگیری از ابتلا به HIV، مانند مصرف آنتیبیوتیک پروفیلاکسی، دریافت کنند.
استفاده صحیح و مداوم از کاندوم، باعث کاهش خطر انتقال هرپس تناسلی میشود. اما لازم به ذکر است که کاندوم تضمین کاملی ارائه نمیدهد، زیرا هرپس (HSV) ممکن است در مناطقی که با کاندوم پوشانده نشدهاند، وجود داشته باشد.
ختنه کردن مردان، میتواند به طور نسبی و دائمی آنها را در برابر هرپس نوع ۲، HIV و پاپیلومای انسانی (HPV) محافظت کند.
زنان باردار که علائم هرپس تناسلی دارند، باید به پزشک خود اطلاع دهند. همچنین پیشگیری از ابتلا به عفونت هرپس تناسلی جدید در ماههای پایانی بارداری بسیار مهم است، زیرا در این زمان احتمال ابتلا به هرپس نئوناتال (هرپس نوزادی) بسیار بالا است.
در زمینه یافتن راههای بهتر برای پیشگیری از عفونت هرپس (HSV)، مانند واکسیناسیون یا میکروبکشهای موضعی (محصولاتی که میتوان درون واژن یا مقعد استفاده کرد تا از عفونتهای مقاربتی جلوگیری شود)، تحقیقاتی در حال انجام است.
چه چیزی باعث عفونت هرپس و ایجاد علائم میشود؟
هرپس سیمپلکس نوع1، که از طریق ترشحات دهانی یا زخمهای پوستی منتقل میشود، میتواند با بوسیدن و استفادهی مشترک از وسایلی مانند مسواک یا ظروف غذاخوری منتقل شود. درکل، فقط درصورتی فرد به عفونت هرپس نوع2 مبتلا میشود که با فردی که مبتلا به عفونت هرپس تناسلی نوع2 است، رابطهی جنسی داشتهباشد. باید توجه داشتهباشید که هرپس نوع1 و هرپس نوع2، هردو میتوانند درصورت عدم وجود علائم نیز منتقل شوند.
زنان باردار مبتلا به تبخال تناسلی، باید به پزشک خود اطلاع دهند، چون تبخال واژن، میتواند حین زایمان به نوزاد هم منتقل شود. در بسیاری از افراد مبتلا به ویروس هرپس، که ممکناست دوران نهفتگی هم داشتهباشند، حملات یا علائم در شرایط زیر بروزمیکند:
- بیماریهای عمومی (بیماریهای خفیف تا حاد)
- خستگی
- استرس جسمی یا عاطفی
- نقص سیستم ایمنی به دلیل ایدز (AIDS) یا درمانهایی مثل شیمیدرمانی یا درمان با استروئید
- آسیب شدید به ناحیه، از جمله رابطهی جنسی
- قاعدگی
نکات کلیدی دربارهی تبخال لب و تبخال تناسلی
- ویروس هرپس سیمپلکس دو نوع است: ویروس هرپس سیملکس نوع1 (HSV-1) و ویروس هرپس سیمپلکس نوع2 (HSV-2).
- هرپس نوع1 (HSV-1) معمولاً از طریق تماس دهانبهدهان منتقل شده و باعث تبخال دهانی میشود (که علائمی دارد که بانام کلدسور یا تبخال شناخته میشود)، همچنین ممکناست باعث تبخال تناسلی نیز شود.
- هرپس نوع2 (HSV-2)، عفونتی مقاربتی است که باعث هرپس تناسلی (تبخال تناسلی) میشود.
- هردو عفونت هرپس نوع1 (HSV-1) و هرپس نوع2 (HSV-2) دائمی هستند.
- در دنیا، حدود 3.7میلیارد نفر با سن زیر 50سال (67%)، مبتلا به عفونت هرپس نوع1 (HSV-1) هستند.
- در دنیا، حدود 491میلیون نفر با سن 15-49سال (13%)، مبتلا به عفونت هرپس نوع2 (HSV-2) هستند.
- اکثر موارد تبخال دهانی و تبخال تناسلی بیعلامت هستند.
- علائم هرپس عبارتند از تاول دردناک و زخم (اولسر) در محل عفونت.
- عفونتهای هرپس، در زمانی که علامتدار هستند، واگیردارترند، اما در زمان عدم وجود علائم هم میتواند منتقل شود.
- عفونت هرپس نوع2 (HSV-2) باعث افزایش احتمال ابتلا و انتقال HIV میشود.