یکی از مشکلات شایع که در جامع ما پیش می آید درماتیت ناشی از تماس با مواد شیمیایی است.درماتیت به معنای التهاب پوست است و در صورت تماس با مواد شیمیایی به آن درماتیت تماسی گفته می شود.
درماتیت تماسی ممکن است به دو شکل تحریکی یا آلرژیک، ناشی از حساسیت، پدید آید. این قرمزی‌ها، اغلب بی خطر یا خطرات ناچیزی دارند، اما ممکن است آزاردهنده باشند. درماتیت تماسی تنها تأثیری روی سطح پوست دارد. بهبود این حساسیت معمولاً مدت زمانی طولانی، روزها و هفته‌ها طول می‌کشد و تنها زمانی کامل بهبود می‌یابد که پوست دیگر به هیچ‌گونه تماس با ماده‌ای که حساسیت ایجاد می‌کند یا محرک استفاده نشود. درماتیت تماسی معمولاً نقاط خارش را در پوست ایجاد می‌کند که سطح گسترده‌ای از پوست را درگیر می‌کند و حالت سوزش و سوختگی را ایجاد می‌کند. در این حالت، سطحی که بیشترین تماس با ماده محرک داشته، بیشترین تأثیر را نشان می‌دهد.
اگزما پوستی عارضه‌ای است که ممکن است در بخش کوچکی از پوست ایجاد شده و پوست را دچار خشکی ، التهاب و تحریک‌پذیری نمایند و یا ممکن است در سراسر بدن ایجاد شده و به‌صورت مزمن باعث التهاب، ترشحات پوستی و خارش مداوم شوند. اگزمای پوست یک بیماری مرموزی است و گاها تشخیص آن به‌دقت بسیار بالایی نیاز دارد، چرا که از فردی به فرد دیگر می‌تواند بسیار متفاوت باشد. کرم و یا پمادهای مرطوب‌کننده، پوست را مرطوب کرده و از خشکی آن جلوگیری به عمل می‌آورند. بهترین مرطوب‌کننده برای درمان اگزما کرم و یا پمادهای غلیظی می‌باشد که میزان آب موجود در آن کم بوده و یا فاقد آب می‌باشند. بهترین زمان استفاده از مرطوب کننده‌ها بعد از استحمام و شستشو شوی پوست می‌باشد. می‌توان از نرم‌کننده‌ها دو بار در روز استفاده نمود و یا اگر لازم شود، می‌تواند تعداد دفعات آن را افزایش داد. لوسیونها نسبت به کرم و پمادها، حاوی آب بیشتری هستند و برای مرطوب کردن پوست کمتر مؤثر هستند.
علائم و نشانه ها
از علائم درماتیت تماسی تحریکی بیشتر شامل قرمزی، خارش، پوسته پوسته شدن، تورم، تاول، خشکی، فلسی شدن، ضخیم شدن و احساس حرارت در نقطه تماس می‌شود. در موارد شدیدتر، تاول‌های شدید و زخم‌های باز ایجاد می‌شود. بیشتر افرادی که با آب در تماسند، مانند آرایشگرها و تولیدکنندگان مواد غذایی، بیشتر به این نوع درماتیت مبتلا میشوند.
از درماتیت تماسی آلرژیک، نوعی درماتیت است که از واکنش نسبت به مواد آلرژن ایجاد می‌شود و در نهایت در بدن واکنش ایمنی ایجاد می‌کند و باعث التهاب پوست می‌شود. این نوع درماتیت به ناحیه‌ای از پوست محدود می‌شود که در تماس با آلرژن قرار می‌گیرد؛ مانند اگزما دست و صورت. در واقع، چند سال طول می‌کشد تا آلرژی ایجاد شود و زمانی که این حساسیت ایجاد شود، تا آخر عمر در فرد باقی می‌ماند و کوچک‌ترین تماس با ماده آلرژن می‌تواند باعث بازگشت حساسیت پوستی شود. علائم آن از خفیف تا شدید متغیر و مثل درماتیت تماسی تحریکی است. تشخیص آن هم از طریق آزمایش انجام می‌شود.
اما به طور کلی می‌توان علائم درماتیت تماسی را چنین برشمرد:
- گاهی خارش
- قرمزی مختصر
- ایجاد ترک و شقاق در پوست
- در موارد شدید، نواحی قرمز روشن که مایع از آنها تراوش می کند به وجود می آید.
دلایل مختلف بروز التهاب پوستی
درماتیت تماسی بسته به علت ایجادكننده آن به ۲ دسته تقسیم می‌شود: درماتیت تماسی تحریكی و درماتیت تماسی آلرژیك.
- درماتیت تماسی تحریكی، شایع‌ترین نوع درماتیت است و حدود ۸۰ درصد درماتیت‌ها را شامل می‌شود. این نوع درماتیت از تماس مكرر پوست با موادی مثل صابون، لوازم آرایشی یا محصولاتی مثل دئودورانت‌ها ایجاد و باعث تحریك پوست می‌شود. تماس با این مواد باعث ایجاد قرمزی و نقاط خشك و خارش‌دار در پوست می‌شود كه معمولا روی دست‌ها، انگشت‌ها و صورت بروز می‌كنند. موادی مثل اسیدهای قوی و سفیدكننده‌ها، مهم‌ترین موادی هستند كه پس از استفاده باعث ایجاد درماتیت تماسی تحریكی میشوند، چون این مواد چربی و موانع محافظت‌كننده را از سطح پوست حذف می‌كنند. علائم آن بیشتر شامل قرمزی، خارش، پوسته شدن، تورم، تاول، خشكی، فلسی شدن، ضخیم شدن و احساس حرارت در نقطه تماس می‌شود. در موارد شدیدتر، تاول‌های شدید و زخم‌های باز ایجاد می‌شود. بیشتر افرادی كه با آب در تماسند، مانند آرایشگرها و تولیدكنندگان مواد غذایی، بیشتر به این نوع درماتیت مبتلا میشوند.
- درماتیت تماسی آلرژیك، نوعی درماتیت است كه از واكنش نسبت مواد آلرژن ایجاد می‌شود و در نهایت در بدن واكنش ایمنی ایجاد می‌كند و باعث التهاب پوست می‌شود. انواع مختلف داروها، آفت‌كش‌ها، لوازم آرایشی، افزودنی‌های غذایی، مواد شیمیایی تجاری، مواد پلاستیكی و لاتكس و خلاصه تمام موادی كه به نوعی باعث بروز حساسیت میشوند، می‌توانند باعث بروز این نوع درماتیت شوند. بعضی از افراد حتی به نیكل موجود در انواع جواهرات حساسیت دارند. این نوع درماتیت به ناحیه‌ای از پوست محدود می‌شود كه در تماس با آلرژن قرار می‌گیرد؛ مانند دست و صورت. در واقع، چند سال طول می‌كشد تا آلرژی ایجاد شود و زمانی كه این حساسیت ایجاد شود، تا آخر عمر در فرد باقی می‌ماند و كوچك‌ترین تماس با ماده آلرژن می‌تواند باعث بازگشت حساسیت پوستی شود. علائم آن از خفیف تا شدید متغیر و مثل درماتیت تماسی تحریكی است. تشخیص آن هم از طریق آزمایش انجام می‌شود.
درمان های درماتیت تماسی
غیر دارویی
- شناسایی وپرهیز کامل از مواد آلرژن ویا محرک
- محافظت از پوست با دوری کردن از شرایط بد محیطی (دما وخشکی هوا) وضربه های مکانیکی وشرایط بدن (تعریق وپوشیدن دستکش وتماس زیاد ) دوری از تر کاری
- تغییر شغل
- هیجانات کنترل شود
- تقویت سد پوست با امولینت ها که همه بیماران بایستی مصرف کنند تا دفاع پوست تقویت شود
امولینت ها
برای مقابله بهتر با درماتیت، بهتر است از مواد نگهدارنده یا فراگرانس‌های آرایشی که حاوی پارافین یا وازلین هستند، خودداری شود. اما چون برخی افراد این روش را مقبول نمی‌دانند، در فاز حاد بیماری، استفاده از لوسیون و کرم بهترین روش است. در فاز مزمن، استفاده از اوینت منت و مالیدن چندین بار در روز، به خصوص پس از حمام و در محیطی تمیز، توصیه می‌شود. این کارها باعث می‌شود مواد محرک و آلرژن در پوست نفوذ نکنند و وضعیت بدتر نشود. به عنوان مثال، از استفاده از اوینت منت در آشپزخانه، حیاط یا محل کار خودداری کنید.
درمان دارویی
- کورتن
- موضعی
- توام با امولینت باشد قبل از مصرف از نبودن قارچ مطمئن شده باشیم ومعاینه وپچ تست شده باشد نوع اوینت منت برای مزمن ونوع لوسیون وکرم برای حاد وقدرت کورتن بستگی به شدت ضایعه ولی کاهش قدرت پماد کورتنی تدریجی لازم است وبعد از چندین هفته به پماد غیر کورتنی وامولینت ودر اخر فقط با امولینت ادامه دهیم اگر به درمان جواب نداده قدرت کورتن ضعیف انتخاب شده بوده ویا کورتن خوراکی یا ایمونوساپرسیو ها می خواسته وگاهی هم خود کورتن درماتیت تماسی آلرژیک می دهد که با مصرف بدتر میشوند
- خوراکی
- در نوع حاد و وسیع کورتن خوراکی ۰.۵میلیگرم به ازای کیلو وزن برای حداکثر ۳هفته در نوع مزمن کورتنی خوراکی کمتر کمک می کند
- پماد مهار گر کلسی یورین
- تاکرولیبموس وپیمکرولیموس برای مناطق پوست نازک مثل صورت توصیه می گردد نه بقیه بدن ودر کاهش قدرت کورتنی هم جایگزین خوبی است
- پماد یا خوراکی رسپتور ویتامین A که هم به پماد کورتن اضافه شود هم جایگزین آن می تواند باشد بهترین آن الی تری تیونین است ولی ایزوترینینین واسی ترینین هم هستند که از عوارض آنها خشکی مخاط گفته اند
فتوتراپی
- عمده برای دست ها مبتلا به درماتیت تماسی بکار میرود که ضایعه در معرضUVA یا B ودر مواردی با مالیدن یا خوردن پسورالن وسپس اشعه UVA استفاده شده ولی مواظب سرطان زایی اشعه UV باشیم.
- ایمونو ساپرسیو ها
- آزاتیوپرین وسیکلوسپورین A ومتو ترکسات بکار رفته است.
راه‌های رهایی از حساسیت‌های پوستی
روش‌های پیشگیری از درماتیت از موثرترین راه‌ها برای مقابله با انواع آن است. با توجه به اینکه در درماتیت تماسی، شروع وقوع واکنش به ماده آلرژن وابسته است، تشخیص و شناسایی این ماده یا مواد و دوری از آنها بسیار حائز اهمیت است. این تشخیص معمولاً از طریق آزمایش‌های روی پوست انجام می‌شود. علاوه بر این، خود بیمار نیز می‌تواند نقش مهمی در این زمینه داشته باشد، به این شکل که هنگام بروز درماتیت، علائم آن و مدت زمانی که این علائم باقی می‌مانند را یادداشت کند. تهیه یک فهرست از تمام داروها، شامل ویتامین‌ها، داروهای گیاهی و داروهایی که قبلاً مصرف کرده است، نیز مفید است. بهتر است ظرف دارو را همراه با دستور مقدار مصرف آن نگه دارد. این اقدامات می‌تواند به شناسایی زودتر ماده محرک یا آلرژن کمک مؤثری نماید. در پیشگیری، رعایت این نكات می‌تواند موثر باشد:
- جایگزینی مواد شیمیایی ایمن‌تر باعث كاهش خطر ابتلا به درماتیت می‌شود.
- در كارهای خانه برای جلوگیری از تماس با محلول‌های پاك‌كننده از دستكش‌های نخی یا پلاستیكی استفاده كنید.
- افرادی كه بسته به شغل خاص خود با این گونه مواد سر و كار دارند، بهتر است از لباس‌های آستین‌بلند، شلوارهای بلند و دستكش برای جلوگیری از تماس با مواد محرك استفاده كنند، چون می‌تواند پوست را محافظت كند.
- از كرم یا ژل‌های سدكننده برای ایجاد یك لایه محافظ روی پوست استفاده كنید. از یك مرطوب‌كننده هم برای حفظ رطوبت خارجی پوست و جلوگیری از تبخیر آن استفاده كنید.
- از صابون‌های نرم و لباس‌های نخی استفاده كنید تا پوست بدن‌تان تحریك نشود.
- از صابون‌های ملایم بدون رنگ و بو استفاده كنید و از حمام رفتن زیاد بپرهیزید.
به یاد داشته باشید كه اگر ماده ایجادكننده درماتیت تماسی از بین برود و پوست دوباره در معرض آن ماده قرار نگیرد، راش‌های پوستی احتمالا در كمتر از ۲ هفته از بین می‌روند. ولی در صورت ادامه تماس با مواد محرك، ممكن است بیماری مزمن و در مقابل درمان مقاوم شود.
