آیا تاکنون دچار ریزش شدید مو به مدت چند ماه شدهاید؟ اگر پاسخ شما مثبت است معمولاً در چنین مواردی روش‌های متعددی را امتحان کردهاید اما در اکثر مواقع هیچ یک از این روش‌های درمانی نتیجه مطلوبی را به وجود نیاورده است. علت ریزش موهای شما در آزمایش فریتین نهفته است که سطح ذخیره آهن بدن را مشخص میکند. اگرچه عوامل متعددی در ریزش موها نقش دارند کمبود آهن نقش مهمی را در این راستا ایفا میکند. آهن یک ماده معدنی ضروری است که وظیفه حمل اکسیژن به نواحی مختلف بدن را بر عهده دارد و به تکامل سلول‌هایی که وظیفه رشد موها را بر عهده دارند کمک میکند. در این مقاله قصد داریم به بررسی نقش آهن در رشد موها و تاثیری که در ریزش یا پیشگیری از ریزش مو دارد بپردازیم.
چرا فریتین اهمیت زیادی دارد؟
فریتین یک شاخص مهم در پیشگیری از کم‌خونی است که به میزان ذخیره شده‌ی آهن در بدن اشاره دارد. سطح سالم فریتین به تقویت موها کمک میکند و باعث میشود موها به طور کامل رشد و به طول بیایند. هنگامی که رژیم غذایی شامل مقدار کافی آهن نباشد، بدن از فریتین موجود در بافت‌های غیرضروری مانند موها استفاده میکند تا آهن را در اختیار اعضای ضروری بدن مانند قلب قرار دهد. زیرا سلول‌های مو در ریشه‌ی مو تولید میشوند، کاهش سطح فریتین باعث میشود که موها قبل از رسیدن به طول کافی شروع به ریزش کنند. این مشکل حتی ممکن است در صورتی که سطح هموگلوبین طبیعی باشد، رخ دهد. همچنین، اگر سطح فریتین در بدن بسیار بالا باشد، ممکن است باعث مشکلاتی شود و بدن بیش از حد آهن تولید کند، که این وضعیت میتواند تأثیر منفی بر سلامت قلب و کبد داشته باشد.
چه افرادی در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند؟
زنان
زنانی که در سن باروری قرار دارند بیشتر از دیگران دچار کمبود آهن خواهند شد.
افراد گیاه‌خوار
افراد گیاه‌خوار در مقایسه با افرادی که گوشت مصرف میکنند دچار کمبود آهن خواهند شد و با مشکلاتی از قبیل ریزش مو مواجه میشوند.
افرادی که به طور مداوم خون می‌دهند
افرادی که به طور مداوم خون اهدا میکنند سطح هموگلوبین در بدن آن‌ها کاهش پیدا می‌یابد، حتی اگر هموگلوبین به راحتی جایگزین گردد دچار مشکلاتی مانند ریزش مو میشوند. این افراد باید تا چند روز پس از اهدای خون به طور منظم از غذاهای حاوی آهن استفاده کنند.
جذب نامناسب آهن
بدن برخی از افراد نمی‌تواند به طور صحیح به جذب آهن بپردازد. برخی از اختلالات خاص پزشکی می‌‌توانند باعث کاهش اسید معده شوند که وظیفه جذب راحت‌تر غذا را بر عهده دارد، که این امر باعث میشود سطح جذب آهن کاهش یابد. بیماری‌های مرتبط با روده در فرایند جذب آهن توسط بدن اختلال ایجاد میکنند و منجر به کمبود آهن خواهند شد.
کم‌کاری غده تیروئید
کمبود آهن باعث میشود که عملکرد غده تیروئید مختل شود و بیمار دچار کم‌کاری تیروئید خواهد شد. از هر ده نفری که دچار بیماری تیروئید هستند ۶ نفر از آن‌ها از وجود بیماری خود اطلاع ندارند اما اگر شما برای انجام کارهای روزمره خود انرژی ندارید، دچار افزایش وزن شدهاید یا به طور مداوم احساس سرما می‌کنید باید به پزشک مراجعه نمایید.
سلیاک یا بیماری التهابی روده
حتی اگر آهن به مقدار کافی در رژیم غذایی شما وجود دارد اما دچار اختلالاتی مانند بیماری سلیاک و بیماری التهابی روده مانند کرون و زخم روده هستید برای جذب مواد مغذی مانند آهن به مشکل برخواهید خورد. این اختلالات میتواند باعث بروز التهاب و حتی آسیب دیدگی دستگاه گوارش شوند.
زنان باردار
در دوران بارداری میزان نیاز به مصرف آهن افزایش پیدا میکند و جنین از ذخایر آهن موجود در بدن مادر خود استفاده می‌نماید. نکته مهمی که باید به آن توجه کرد از دست دادن مقدار بسیار زیادی خون در دوران زایمان است که سطح آهن را کاهش می‌دهد. زنانی که چند قلو باردار هستند یا بارداری نزدیک به هم دارند یا به طور مداوم دچار حالت تهوع هستند باید از آهن بیشتری استفاده کنند.
علائم کمبود آهن چیست؟
کمبود آهن با برخی علائم همراه است که به شرح زیر می‌باشند:
- ضعف عمومی بدن
- تمایل شدید برای خوردن مواد غیر غذایی
- سردرد
- احساس سوزن سوزن شدن پاها
- ضعف و سرگیجه
- رنگ پریدگی
- تورم زبان
- شکنندگی ناخن
ریزش مو ناشی از کمبود آهن به چه صورت است؟
ریزش مو ناشی از کمبود آهن شبیه الگوی طاسی سر مردانه و زنانه می‌باشد که میتواند با خالی شدن شقیقه‌ها یا ریزش بسیار شدید موها در هنگام شانه زدن همراه گردد. تحقیقات نشان داده است که ریزش مو ناشی از کمبود آهن شبیه ریزش مو ناشی از طاسی ژنتیکی می‌باشد.
کمبود آهن چگونه تشخیص داده میشود؟
درصورتی که تصور می‌کنید ریزش موی شما به کمبود آهن ارتباط دارد باید قبل از جدی شدن مشکل خود به پزشک مراجعه نمایید. برخی از افراد وسوسه میشوند به خود درمانی بپردازند و از مکمل آهن استفاده کنند که باید به شدت از چنین کاری اجتناب کنید تا دچار عوارض جانبی حاصل از مصرف خودسرانه مکمل آهن نشوید. در عوض باید به پزشک مراجعه کنید تا به بررسی سطح آهن خون شما بپردازد، درخواست انجام آزمایشات تشخیصی را بدهد، سابقه پزشکی شما را بررسی کند و سلامت جسمی شما را ارزیابی نماید. پزشک در هنگام انجام معاینات جسمانی وضعیت چشم شما را بررسی میکند تا علائم مرتبط با کمبود آهن در بدن شما را تشخیص دهد. آزمایشات تشخیصی شامل بررسی سطح فریتین به پزشک کمک میکند بتواند مقدار آهن ذخیره شده در بدن را مشخص نماید. این آزمایش جزو آزمایشات کامل مقرون به صرفه و موثر برای تشخیص کمبود آهن می‌باشد. پزشک همچنین به ارزیابی سطح هموگلوبین و هماتوکریت می‌‌پردازد تا تعداد گلبول‌های قرمز خون مشخص گردد.
چگونه می‌توان به درمان کمبود آهن و ریزش موی مرتبط با آن پرداخت؟
در صورتی که علائمی که به کمبود آهن در بدن اشاره میکنند، وجود دارد، توصیه میشود به پزشک مراجعه کنید تا علت این مشکل را تشخیص دهد. یکی از روش‌هایی که برای بررسی سطح ذخیره آهن در بدن استفاده میشود، انجام آزمایش فریتین است. فریتین یک پروتئین مهم در بدن است که مسئولیت ذخیره کردن آهن را برعهده دارد. سطح پایین این پروتئین نشانگر کمبود آهن در بدن است. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است توصیه کند از مکمل‌های آهن استفاده کنید تا سطح آهن در بدن افزایش یابد.در بخش زیر به برخی از روش‌های درمانی موجود برای ریزش مو ناشی از کمبود آهن اشاره می‌کنیم.
استفاده از ماینوکسیدیل
ماینوکسیدیل یک داروی موضعی است که پزشکان استفاده از آن را برای رشد مجدد موها توصیه میکنند. پزشکان در ابتدا این دارو را برای افراد مبتلا به فشار خون بالا تجویز می‌کردند اما بعدا متوجه شدند که این بیماران شاهد رشد موهای خود نیز می‌باشند. به این ترتیب تصمیم گرفتند از ماینوکسیدل به عنوان یک داروی موضعی برای درمان ریزش مو در زنان و مردان استفاده کنند. استعمال ماینوکسیدل روی پوست سر به رشد مجدد موها کمک میکند.
انجام عمل جراحی
برخی از روش‌های تهاجمی مانند عمل جراحی و تزریق پلاسمای غنی از پلاکت می‌‌توانند نتایج خوبی را به وجود بیاورند که در سایر روش‌های درمانی به دست نیامده است. انجام عمل جراحی برای ریزش مو شامل پیوند مو می‌باشد.
مواد غذایی سودمند برای جلوگیری از ریزش مو
مصرف برخی از مواد غذایی باعث میشود که سطح آهن در بدن افزایش پیدا کند و از ریزش مو جلوگیری گردد. برخی از این مواد غذایی عبارتند از:
- گوشت قرمز
- سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج
- میوه‌های خشک مانند کشمش
- زرده تخم مرغ (به شرطی که کلسترول خون بالا نباشد)
- دانه سویا
- کلم بروکلی
- غلات
برای رشد موها باید آهن بدن چقدر باشد؟
سطح طبیعی فریتین در زنان حدود ۲۰ تا ۲۰۰ نانوگرم بر میلی لیتر می‌باشد و سطح آن در مردان حدود ۲۰ تا ۵۰۰ نانوگرم بر میلی لیتر است. اکثر تحقیقات نشان داده است که همه افراد برای رشد مجدد موهای خود به ۵۰ تا ۷۰ نانو گرم بر میلی لیتر فریتین نیاز دارند و کمبود سطح آن باعث ریزش مو خواهد شد.
آیا افزایش غیر طبیعی آهن خطرناک است؟
افزایش بیش از حد سطح آهن خون میتواند سلامت بدن را به خطر بیاندازد. شایع‌ترین فاکتورهای خطر در این زمینه به شرح زیر می‌باشند:
مسمومیت با آهن
مسمومیت با آهن در اثر مصرف بیش از حد مکمل‌های آهن رخ می‌دهد. این وضعیت میتواند باعث بروز علائم زیر شود:
- درد شکمی: افزایش مقدار آهن در بدن میتواند منجر به تحریک دستگاه گوارش شود و درد و ناراحتی در ناحیه شکم ایجاد کند.
- کم آبی بدن: مصرف بیش از حد آهن میتواند به تخریب سلول‌های قرمز خون و ایجاد نیاز بیشتر به آب در بدن منجر شود. این ممکن است باعث کاهش میزان آب در بدن و کم آبی شدید شود.
- تهوع: مصرف زیاد آهن ممکن است باعث تحریک سیستم گوارشی شود و علائم تهوع و احساس تهوع را ایجاد کند.
- اسهال: مسمومیت با آهن میتواند باعث تحریک دستگاه گوارش شود و منجر به اسهال شود. این ممکن است به تخلیه فراوان و متعدد مدفوع و تغییر در المان های معمول مدفوع منجر شود.
- لتارژی: لتارژی به عبارتی افت کردن وضعیت عمومی و کاهش فعالیت بدن می‌گویند. در مسمومیت با آهن، بیمار ممکن است احساس خستگی شدید، ضعف و کاهش فعالیت را تجربه کند.
در برخی موارد، اگر به این مسئله توجه نشود، میتواند منجر به مرگ بیمار شود. بنابراین، در صورتی که علائم مشابه را تجربه می‌کنید باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید و اطلاعات کاملی در مورد مصرف مکمل‌های آهن به او ارائه دهید.
هماکروماتوزیس ارثی
این اختلال ارثی به علت مصرف بیش از حد مکمل آهن یا جذب آهن در مواد غذایی مصرفی ایجاد میشود. هما کروماتوزیس یک اختلال ژنتیکی است و ممکن است بیمار اصلاً متوجه علائم خود مانند مشکلات جنسی، دیابت، خستگی، مشکلات قلبی و تیره شدن رنگ پوستش نشود.
