بیماری ایدز (AIDS) که ناشی از عفونت ویروس همبسته با اچ‌آی‌وی (HIV) است، منجر به ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شود، به ویژه سیستم وابسته به غده تیموس. این وضعیت باعث افزایش احتمال عفونت‌های انتقالی و شدیدتر و گسترده‌تر از حد معمول، که شامل عفونت‌های پوستی نیز می‌شود، می‌گردد. در کودکان مبتلا به ایدز، کاهش تعداد سلول‌های سی‌دی (سلول‌های ایمنی) منجر به بروز طفح‌های پوستی عفونی می‌شود. به علاوه، افزایش تعداد سلول‌های سی‌دی در افراد مبتلا نقشی در بروز بیماری‌های مرتبط با واکنش‌های ضد التهابی و حساسیت دارد. با درک عوارض پوستی ایدز، می‌توان بهتر وضعیت سیستم ایمنی بیمار را درک کرده و تدابیر مناسبی را درمانی اتخاذ نمود.
بیماری‌های پوستی مرتبط با ایدز و علائم آن
سارکوم کاپوزی
سارکوم کاپوزی، اولین سرطانی بود که مرتبط با ایدز شناخته شد. این بیماری، که در ابتدا به شکل لکه‌های صورتی است و بعداً منتشر و قابل لمس می‌شود، دارای سه مرحله پَچ، پلاک و ندول است. در این بیماری درگیری مخاطی شایع است اما بیماری‌های احشایی شایع نبوده (حدود ۱۰% از بیماران در زمان تشخیص به آنها دچار هستند) و در صورت نبود علائم مربوطه به بررسی برای وجود چنین بیماری‌هایی نیاز نیست.
پیشروی بالینی بیماری در بیماران مبتلا به ایدز تهاجمی‌تر از مبتلایان به سارکومِ بدون مشکل سرکوب سیستم ایمنی است. ظهور روش درمان ضدرتروویروس، پیش‌بینی روند بیماری (ایدز) از طریق سارکوم کاپوزی را پیچیده کرده اما گمان می‌رود ابتلا به سارکوم کاپوزی، به عنوان اولین بیماری معرف ایدز، به همراه افزایش تعداد سلول‌های سی‌دی۴ باعث بهبود پیش‌بینی روند بیماری می‌شود؛ این در حالی است که در افراد بالای ۵۰ سال مبتلا به سارکوم کاپوزی به خوبی نمی‌توان روند بیماری را پیش‌بینی کرد.
سایر بدخیمی‌ها
ایدز احتمال بروز بدخیمی‌های مختلف، مانند لنفوم سیستم اعصاب مرکزی (CNS)، لنفوم غیرهوچکین تمایز نیافته، ﺳﺮﻃﺎن ﺳﻠﻮل ﺳﻨﮓﻓﺮﺷﯽ، سرطان مقعد و تومورهای بدخیم پوستی را افزایش می‌دهد. با افزایش استفاده از درمان ضدرتروویروس، میزان بروز سرطان‌های معرف ایدز (سارکوم کاپوزی، لنفوم غیرهوچکین و سرطان گردن رحم) که ارتباط بسیار زیادی با سرکوب سیستم ایمنی دارند کمتر شده است. البته، در کل احتمال بروز سرطان در این بیماران همچنان بیش از سایر افراد است. بروز برخی از این سرطان‌‌ها با ویروس‌هایی مانند ویروس اپشتین بار و ویروس پاپیلوم انسانی در ارتباط است.
- لنفوم غیرهوچکین سلول B می‌تواند باعث ندول‌های پوستی شود.
- ایدز باعث کارسینوم مقعد و نئوپلازی درون‌پوششی گردن رحم نیز می‌شود. در این حالت آنها پیشرونده‌تر و تهاجمی‌ترند.
- افزایش کارسینوم سلول اسکواموس لایه مخاطی مقعد گزارش شده است، خصوصاً در مردان همجنسگرای جوان مبتلا به ایدز.
- گاهی اوقات در مبتلایان به ایدز کارسینوم سلول اسکواموس چندگانه یا داخل دهانی، بیماری بون و کارسینوم سلول بازال منتشر (BCC) هم دیده می‌شود. معمولاً کارسینوم سلول بازال در بدن پخش نمی‌شود. البته، بروز ناگهانی کارسینوم سلول بازال نیز گزارش شده، که در آن به دنبال ظهور یک ضایعه در بیماران مبتلا به ایدز، چند مورد کارسینوم سلول بازال بروز می‌کند.
- ملانوم بدخیم در مبتلایان به ایدز تهاجمی‌تر است.
- کودکان مبتلا به ایدز بیشتر در خطر لیومیوسارکوم هستند. هرچند این مورد کم پیش می‌آید اما تحقیقی که در آمریکا انجام شده نشان داده که این بیماری به دومین بیماری بدخیم شایع در میان کودکان مبتلا به ایدز یا سایر بیماری‌های نقص سیستم ایمنی تبدیل شده است.
عفونت‌های ویروسی
انواع مختلف ویروس‌های هرپس برای مبتلایان به ایدز مشکل‌ساز می‌شوند. آنها می‌توانند به شکل زخم‌های هرپسی دورِ دهانی و دور مقعدی ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس، زوستر درماتومی عود کننده معمولی ناشی از ویروس زوستر هرپس و عفونت منتشر ویروس سیتومگالو بروز کنند.
- هرپس سیمپلکس عود کننده دهانی و تناسلی- مقعدی در بیماران مبتلا به ایدز شایع بوده و منجر به زخم‌های مزمن می‌شوند. در کودکان، ورم دهان ناشی از هرپس سیمپلکس شایع‌تر از ویروس وارسیلا زوستر بوده و می‌تواند باعث زخم‌های مزمن شود.
- عفونت حاد و منتشر ویروس وارسیلا زوستر با تظاهرات غیرمعمول رخ می‌دهد. این تظاهرات عبارتند از پاپول‌های هیپرکراتوتیک، فولیکولیت، ضایعات زگیلی، زخم‌های مزمن، ضایعات آکتیمای منتشر و عفونت وارسیلا- زوستر مزمن شبیه به کارسینوم سلول بازال. هرچند که وارسیلا در اکثر کودکان مبتلا به ایدز مشکلات کمی ایجاد می‌کنند، اما گاهی می‌تواند باعث آبله مرغان شدید و ناگهانی، پولمونیت، هپاتیت و التهاب مغز شود.
- ویروس اپشتین بار در بروز لکوپلاکی مویی دهان نقش دارد. این ویروس باعث ایجاد پاپول‌های سفید رشته‌ای در کناره‌های زبان می‌شود، که هرچند عامل پیش‌سرطانی نیست اما می‌تواند یکی از نشانه‌های اولیه سرکوب پیشرونده سیستم ایمنی باشد. ممکن است پلاک‌های سفید با کاندیدیاز دهانی، لیکن پلان و زبان جغرافیایی اشتباه گرفته شود.
- ویروس سیتومگالو باعث زخم‌های مزمنی در ناحیه عجان می‌شود. از طریق عملکرد این ویروس نمی‌توان روند پیشرفت ایدز را به خوبی پیش‌بینی کرد.
- روی مخاط دهان، صورت، ناحیه عجان و دستگاه تناسلی زنان زگیل‌های مقاوم یا منتشر بروز می‌کند. درمان ضایعات ناحیه عجان و گردن رحم دشوار است. HPV-66 (ویروس پاپیلوم انسانی) باعث بروز زگیل‌های بزرگی در کف پا می‌شود.
- ویروس مولوسکوم کانتوژیوزوم باعث تولید پاپول‌های کوچکی با یک فرورفتگی کوچک در مرکز می‌شود. در ایدز، ضایعات ناشی از این ویروس پراکنده و نامعمول هستند. این ضایعات در نواحی غیرمعمول (مثل صورت، گردن و بالای سر) و با اندازه‌ها و اشکال غیرمعمولی مثل، مولوسکوم غول پیکر، اندوفیت، مجزا، توده شده و ملتهب بروز می‌کنند.
عفونت‌های قارچی
این عفونت‌ها می‌توانند سطحی یا عمقی باشند.
- کاندیدیاز مقاوم و عود کننده در میان مبتلایان به ایدز شایع است. در آمریکا، کاندیدیاز واژن شایع‌ترین عارضه ناشی از ایدز در زنان مبتلا است.
- در بزرگسالان، درماتوفيتوز گسترده یا کچلی سر، که عموماً ناشی از تريکوفيتون روبروم است، می‌تواند نشانه آلودگی به ویروس ایدز باشد.
- پتریازیس ورسیکالر نیز می‌تواند به شکل مداوم و عود کننده بروز کند.
- عفونت‌های قارچی عمقی مانند کوکسیدیومایکوزیس هم می‌توانند باعث ایجاد ضایعاتی روی پوست شوند.
عفونت‌های باکتریایی
- ایمپتیگو و فولیکولیت، خصوصاً در کودکان، به شکل مداوم و عود کننده بروز می‌کنند.
- ممکن است ژنژیویت، استوماتیت قانقرایایی، آبسه و کورک منتشر بروز کند.
- سل در مبتلایان به ایدز شایع‌تر است. سل، در بسیاری از این بیماران از نوع ارزنی است که بر پوست تأثیر می‌گذارد. عفونت مایکوباکتریوم تنها عامل سل نبوده بلکه، در نواحی بومی خود، می‌تواند باعث جذام شود، که گاهی به شکل لپروماتوز بروز می‌کند زیرا جذام مرتبط با سل باعث واکنش سیستم ایمنی بدن می‌شود.
- آنژیوماتوز باسیلی، که ناشی از بارتونلا هنسله و در موارد نادری ناشی از بارتونلا کوینتانا است، معمولاً ندول‌ها و پاپول‌های قرمزی تولید می‌کند.
- عفونت‌های ناشی از گونه‌های غیرمعمولی از مایکوباکتریوم مثل مایکوباکتریوم آویوم نیز رخ می‌دهد.
- سفلیس هنوز وجود دارد و بیشتر در جامعه همجنسگرا، دو جنسی و مصرف کنندگان مواد مخدر غیرقانونی رواج دارد. بسیاری از افراد مبتلا به سفلیس همچنین به ایدز نیز مبتلا هستند که این می‌تواند ناشی از رفتارهای اخلاقی و سبک زندگی بیماران باشد. زخم‌های مزمن سفلیس انتقال ویروس ایدز را آسان‌تر می‌کنند. به طور معمول، بیماران مبتلا به سفلیس اولیه و ایدز نسبت به بیمارانی که ایدز ندارند، زخم‌های مزمن بیشتری دارند. حضور ایدز باعث تسریع در پیشرفت سفلیس ثانویه و تبدیل آن به سفلیس سوم می‌شود. تبدیل سرمی (آزمایش خون) به تأخیر می‌افتد و آزمایش‌های سرمی استاندارد برای تشخیص سفلیس قابل اعتماد نخواهند بود.
آلودگی انگلی
ویژگی‌های بارز گال غیرمعمول یا نروژی عبارتند از هیپرکراتوتیک گسترده، جوش‌های ماکولوپاپولر فلس مانند یا پلاک‌های پوسته‌دار. این عارضه هرچند که معمولاً در الکلی‌هایی که بهداشت را رعایت نمی‌کنند و احتمالاً دارای مشکلی در سیستم ایمنی هستند بروز می‌کند، اما در مبتلایان به ایدز نیز دیده می‌شود.
سایر بیماری‌های پوستی
- بسیاری از مبتلایان به ایدز دچار درماتیت سبورئیک و عارضه‌های شبیه به آن می‌شوند. این عارضه حتی می‌تواند یکی از نشانه‌های بروز ایدز باشد. این عارضه پوستی با ضایعات التهابی و هیپرکراتوتیک گسترده‌ای همراه بوده و در بعضی بیماران به اريترودرمي تبدیل می‌شود. این عارضه در مبتلایان به بیماری سیستم اعصاب مرکزی یا زوال عقل مرتبط با ایدز بیشتر رخ می‌دهد.
- پسوریازیس و آرتریت واکنشی شایع‌ترند. در برخی موارد، پسوریازیس موجود شدت یافته و با پوستول‌ها و پلاک‌های منتشر همراه می‌شود.
- ضایعات پوستی معمولِ پیتیریازیس روزه بروز می‌کنند.
- ایکتیوز اکتسابی در پاها بروز کرده و در مراحل پیشرفته بیماری گسترش می‌یابد.
- پاپول‌های کهیری یکی از شایع‌ترین بثورات جلدی ایدز هستند. این‌ها پاپول‌های کوچک، خارش‌دار و قرمز یا به رنگ پوست هستند که روی صورت، گردن و قسمت بالایی تنه بروز می‌کنند. وجود این عارضه نشانه نیرومندی از وجود مرحله پیشرفته‌ای از سرکوب سیستم ایمنی است.
- زخم‌های آفتوز می‌توانند شدید باشند.
- پورپورای ترومبوسیتوپنیک، پیسی، طاسی منطقه‌ای، سندرم سیکا، پمفیگوئید و سایر بیماری‌های تاولی خودایمنی همراه با ایدز دیده شده‌اند.که در صورت بروز این علائم باید برای درمان پیسی، ترومبوسیتوپنیک و دیگر موارد به پزشک مراجعه نمود.
- بیماری‌های آتوپیک دوباره فعال می‌شوند. اگزمای آتوپیک می‌تواند در کودکان شدید باشد.
- کهیر می‌تواند به صورت اولیه یا به عنوان یک مشکل پوستی ناشی از داروها بروز کند. کهیر سرد نیز با ایدز ارتباط دارد.
- بروز واسکولیت جلدی نیز گزارش شده.
- حساسیت به نور شدیدتر است. واکنش‌های دارویی لیکنوئید ناشی از نور آفتاب، خصوصاً در پوست‌های تیره، مشاهده شده است.
مو و ناخن
- طاسی پراکنده یا طاسی منطقه‌ای می‌تواند به شکل التهابی و دائمی بروز کند.
- طاسی عمومی، بعد از درمان با ایندیناویر، که یک عامل ضدرتروویروس است، بروز می‌کند.
- مژه‌ها بلند شده و موهای سر نرم و صاف می‌شوند.
- خطوط بیو، تلوژن افلوویوم و زردی بستر ناخن می‌توانند همراه با هر بیماری مزمنی بروز کنند.
- زیدوودین می‌تواند باعث پیگمانتاسیون ملانین طولی، عرضی یا پرکنده ناخن‌ها شده اما پیگمانتاسیون ناخن در آن دسته از افراد مبتلا به ایدز که هرگز دارو دریافت نکرده‌اند نیز مشاهده شده است.
- اونیکومایکوزیس زیرناخنی ابتدایی در موارد بسیاری نشانه وجود ایدز است.
واکنش‌های دارویی
- حدود دو سوم بیماران درمان شده با کوتریموکسازول دچار بثورات دارویی موربیلیفرم می‌شوند. امروزه به ندرت پیش می‌آید که پزشکان این دارو تجویز کنند، اما این دارو بهترین گزینه برای سینه پهلوی ناشی از پنوموسیستیس جیرووسی است که عفونت فرصت طلبی است که معمولاً در مبتلایان به ایدز دیده می‌شود. ممکن است بعد از توقف درمان، پاپول‌ها و ماکول‌های مایل به قرمز دائمی شوند.
- گزارش شده، در مبتلایان به ایدز، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، فلوکونازول، کلیندامایسین و فنوباربیتال باعث نکروليز اپيدرمال سمی می‌شود.
- بثورات دارویی شایع‌ترین دلیل اریترودرم در مبتلایان به ایدز است.
مدیریت
روش‌های مدیریت و درمان عوارض پوستی ناشی از ایدز و کنترل بیماری به کار می‌رود. درمان باید به صورت طولانی‌تر و تهاجمی‌تر از حالت عادی انجام شود. استفاده از مداخلات ایمونومدولاتوری برای درمان عفونت‌های ویروسی مرتبط با ایدز بسیار موثر است. داروی ایمیکویمود برای درمان زگیل‌های تناسلی-مقعدی در بیماران مبتلا به ایدز مفید است و به پیشگیری از تبدیل آنها به سرطان مقعد کمک می‌کند. این دارو همچنین برای کنترل مولوسکوم کانتاژیوزوم (زگیل آبکی) نیز مؤثر است. گزینه‌های درمانی برای سارکوم کاپوزی شامل درمان ضد ویروسی، رادیوتراپی موضعی یا وینبلاستین مستقیماً درون ضایعه، به منظور بهبود علائم و ظاهر زیبایی در مراحل اولیه، و شیمی‌درمانی برای مراحل پیشرفته بیماری می‌شود.
