بالانیت یک عارضه است که در آن پوست ختنه گاه یا زیر کلاهک آلت تناسلی دچار تورم میشود. این عارضه در حدود یک در بین بیست مرد رخ می‌دهد. بالانیت به طور معمول در مردانی که ختنه نشده‌اند دیده میشود و ممکن است باعث درد و ناراحتی شود، اما به طور کلی خطرناک نیست. در اکثر موارد، می‌توان این عارضه را با استفاده از داروهای موضعی درمان کرد. به منظور کاهش خطر عوارض ناشی از بالانیت، بهتر است در اولین فرصت ممکن برای درمان آن اقدام کنید.
در صورت درمان به موقع، علائم بالانیت تنها به مدت چند روز باقی خواهند ماند، اما بالانیت در طولانی مدت ممکن است نگران کننده باشد. می‌توان با تجویز داروها و حتی استفاده از داروهای بدون نیاز به نسخه، طول مدت این عارضه را کاهش داد. با این حال، تشخیص صحیح از اهمیت بالایی برخوردار است. اکثر موارد بالانیت با رعایت نکات بهداشتی و استفاده از داروهای موضعی قابل درمان هستند.
دکتر محرابیان بعد از معاینه دقیق بهترین برنامه درمانی را برای بیمار تجویز می‌کنند.
بالانیت چیست؟
بالانیت به درد و التهاب در گلنس (سر) آلت تناسلی گفته میشود که معمولاً در مردان ختنه نشده بروز پیدا می‌کند. ختنه یک عمل انجام شده برای برداشتن پوست دور سر آلت (پوست ختنه گاه) می‌باشد. بالانیت معمولاً در اثر عفونت‌های قارچی ایجاد شده ولی ممکن است عامل بروز آن باکتری نیز باشد. این بیماری واگیردار نیست.
تخمین زده میشود که تا حدود ۱۰ درصد از مردان در طول زندگی خود به بالانیت مبتلا می‌شوند. احتمال بروز این عارضه در مردان ختنه نشده و پسران زیر ۴ سال بیشتر خواهد بود.
انواع بالانیت
بالانیت در سه نوع طبقه بندی میشود:
- بالانیت زون: این نوع از عارضه اصلی‌ترین نوع بالانیت بوده و معمولاً مردان میانسال و ختنه نشده را درگیر می‌کند. در طی این عارضه سر آلت تناسلی ملتهب و قرمز خواهد شد.
- بالانیت حلقوی: این نوع از عارضه در مردان مبتلا به آرتریت واکنشی بروز پیدا می‌کند. این نوع از آرتروز در پاسخ به عفونت در بدن ایجاد میشود. علاوه بر التهاب و قرمزی، بالانیت حلقوی ضایعات پوستی کوچکی را نیز بر روی کلاهک آلت تناسلی ایجاد می‌کند.
- بالانیت کراتوتیک و میکایی: این نوع بسیار نادر از بالانیت باعث ایجاد زگیل‌های پوسته پوسته بر روی سر آلت تناسلی میشود. این عارضه مردان بالای ۶۰ سال را درگیر می‌کند.
چه عواملی باعث ایجاد بالانیت می‌شوند؟
بالانیت عوامل مختلفی خواهد داشت.
بهداشت نامناسب
بهداشت نامناسب این ناحیه به همراه پوست ختنه گاه می‌تواند باعث تجمع اسماگما شود. اسماگما یک ماده‌ی پنیری شکل بوده که در زیر پوست ختنه گاه ترشح شده و در صورت تمیز نکردن این ناحیه در آن تجمع پیدا می‌کند. این شایع‌ترین علت ایجاد بالانیت است.
عفونت‌های غیرجنسی
میکروب (باکتری) های مختلفی بر روی پوست زندگی می‌کنند که تجمع و تکثیر آن‌ها می‌تواند باعث عفونت شود. یکی از دلایل شایع عفونت نوعی قارچ به نام کاندیدا می‌باشد. کاندیدا قارچی است که در خانم‌ها باعث ایجاد برفک واژن میشود. تعداد کمی از این قارچ به طور طبیعی بر روی پوست زندگی می‌کنند و در برخی از مواقع می‌توانند باعث ایجاد عفونت شوند.
برخی از انواع باکتری‌ها نیز می‌توانند بالانیت ایجاد کنند. هر مرد یا پسری می‌تواند به این عفونت‌ها مبتلا شود. با این حال در موارد زیر خطر عفونت کلاهک آلت تناسلی بیشتر خواهد بود:
- وجود التهاب در آلت تناسلی ممکن است به دلیل آلرژی یا تحریک‌کننده‌های دیگر رخ دهد.
- ابتلا به دیابت نیز می‌تواند یک عامل موثر باشد، به ویژه اگر دیابت به خوبی کنترل نشده باشد و سطح قند خون بسیار بالا باشد و ادرار حاوی قند باشد. پس از تخلیه ادرار، ممکن است تعدادی قطره ادرار حاوی قند در پشت پوست ختنه گاه باقی بماند و به محیطی مناسب برای تکثیر میکروب‌ها تبدیل شود.
- همچنین، ابتلا به فیموز نیز می‌تواند عاملی برای وجود التهاب در پوست ختنه گاه باشد. در این حالت، پوست ختنه گاه از روی کلاهک آلت تناسلی عقب نمی‌رود. این عارضه به خصوص در پسران کم سن رایج است. پس از سن ۵ سالگی، معمولاً پوست ختنه گاه به طور طبیعی عقب می‌رود و می‌توان سطح آلت را به‌طور ملایم تمیز کرد. اما در صورت ابتلا به فیموز، خطر بروز بالانیت افزایش خواهد یافت. این به دلیل تجمع عرق، سلول‌های مرده پوستی و ادرار در زیر پوست ختنه گاه است. این مشکل می‌تواند به طور مستقیم منجر به التهاب شود و یا زمینه را برای رشد باکتری‌ها و عفونت فراهم کند.
عفونت‌های جنسی
برخی از عفونت‌های جنسی عفونت‌های جنسی(بیماری‌های مقاربتی) می‌توانند باعث بروز بالانیت شوند. خطر بروز این عفونت‌ها در صورتی که مسیر پیشابراه فرد ملتهب باشد بیشتر خواهد بود. بسیاری از بیماری‌های مقاربتی می‌توانند باعث التهاب پیشابراه و بالانیت شوند. برای مثال می‌توان به هرپس تناسلی ، عفونت کلامیدیا و سوزاک اشاره کرد. ازجمله علائم التهاب پیشابراه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد به هنگام ادرار کردن.
- ترشحات غیرطبیعی از پیشابراه.
واکنش‌های آلرژیک و مواد محرک
پوست کلاهک آلت تناسلی حساس بوده و ممکن است در اثر تماس با برخی از مواد شیمیایی و عوامل دیگر دچار التهاب شود. برای مثال:
- در صورتی که زیر پوست ختنه گاه را تمیز نکنید، سلول‌های مرده‌ی پوستی، ادرار و عرق در زیر آن تجمع پیدا کرده و می‌توانند باعث تحریک و التهاب کلاهک آلت شوند.
- برخی از صابون‌ها و مواد ضد عفونی کننده باعث تحریک و التهاب کلاهک آلت می‌شوند.
- شستشوی بیش از حد می‌تواند پوست حساس کلاهک آلت را تحریک کند.
- کاندوم لاتکس، اسپرم کش ها، لوبریکانت های مورد استفاده در زمان تماس جنسی و لوبریکانت های موجود در کاندوم همگی می‌توانند باعث تحریک کلاهک آلت تناسلی شوند.
- مواد شیمیایی که بر روی دست شما ریخته‌اند ممکن است در زمان ادرار کردن به آلت منتقل شوند.
- برخی از پودرهای لباسشویی و نرم کننده‌ها که به خوبی از لباس زیر شسته نشده‌اند می‌توانند باعث تحریک پوست شوند.
عارضه‌های پوستی
برخی از عارضه‌های پوستی می‌توانند باعث بروز بالانیت شده و یا با آن اشتباه گرفته شوند. برای مثال پسوریازیس و برخی از عارضه‌های پوستی ناشایع می‌توانند آلت تناسلی را درگیر کنند. در موارد نادر ممکن است مراحل اولیه‌ی سرطان پوست به شکل التهاب در انتهای آلت تناسلی دیده شود. بهتر است در صورت مشاهده‌ی این علائم به پزشک مراجعه کنید.
علائم بالانیت
ممکن است علائم بالانیت به صورت ناگهانی و یا تدریجی بروز پیدا کنند. این علائم شامل موارد زیر خواهند بود:
- درد و ناراحتی در کلاهک آلت تناسلی.
- قرمزی یا لکه‌های قرمز بر روی آلت.
- خارش زیر پوست ختنه گاه
- تورم
- لکه‌های براق یا سفید بر روی آلت تناسلی.
- ترشحات سفید (اسمگما) در زیر پوست ختنه گاه.
- بوی بد.
- سوزش ادرار.
- ضایعات پوستی بر روی کلاهک آلت تناسلی (این علامت نادر بوده و در نوعی از بالانیت که مردان بالای ۶۰ سال را درگیر می‌کند دیده میشود).
بالانیت چگونه تشخیص داده میشود؟
در صورت وجود درد، ناراحتی و قرمزی در آلت تناسلی ممکن است به بالانیت مبتلا باشید. خطر بروز این عارضه در صورتی که ختنه نشده‌اید بیشتر خواهد بود. به منظور تشخیص عامل ایجاد کننده‌ی این علائم و درمان آن به پزشک خود مراجعه کنید. عارضه‌های دیگر (مثل ایدز و دیگر بیماری‌های مقاربتی) می‌توانند باعث راش پوستی و قرمزی آلت تناسلی شوند. مهم است که برای انجام آزمایشات به پزشک خود مراجعه کنید.
پزشک شما با انجام معاینه‌ی فیزیکی و بررسی وجود عفونت، بالانیت را تشخیص می‌دهد. ممکن است از سوراخ نوک آلت تناسلی (پیشابراه) شما نمونه برداری شده و این نمونه برای آزمایشات بیشتر به آزمایشگاه ارسال شود. ممکن است پزشک شما به منظور بررسی دیابت و عفونت‌های دیگر نیز آزمایش ادرار یا آزمایش خون درخواست کند.
عوارض مربوط به بالانیت
بالانیت درمان نشده می‌تواند باعث التهاب مزمن (طولانی مدت) شود. این التهاب مزمن می‌تواند عارضه‌های زیر را ایجاد کند:
- بالانوپوستیت: بالانیت می‌تواند منجر به بالانوپوستیت (التهاب پوست ختنه گاه و کلاهک آلت تناسلی) شود. این عارضه تنها در مردان ختنه نشده دیده میشود. ازجمله علائم بالانوپوستیت می‌توان به خارش، ناراحتی و تورم در پوست ختنه گاه و کلاهک آلت تناسلی اشاره کرد. بالانوپوستیت در مردان مبتلا به دیابت و یا افرادی که پوست ختنه گاه آن‌ها تنگ است بیشتر دیده میشود.
- بالانیت زروتیکا ابلیترانس (BXO): این عارضه که با نام اسکلروز خارش دار نیز شناخته میشود منجر به سفید و سفت شدن پوست کلاهک آلت خواهد شد. این سختی پوست می‌تواند جریان یافتن ادرار و مایع منی در داخل پیشابراه را با مشکل مواجه سازد.
- فیموز: التهاب طولانی مدت می‌تواند باعث ایجاد بافت اسکار بر روی آلت تناسلی شده که منجر به سفتی پوست ختنه گاه خواهد شد. ممکن است پوست ختنه گاه تا حدی سفت شود که نتوان آن را از روی کلاهک آلت عقب کشید.
روش‌های درمانی بالانیت
روش درمانی مورد استفاده برای بالانیت به علت بروز آن بستگی خواهد داشت.
ازجمله روش‌های درمانی مورد استفاده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کرم‌های ضد قارچ
در صورتی که عفونت قارچی منجر به بروز بالانیت شده باشد می‌توان با استفاده از یک کرم ضد قارچ مثل کلوتریمازول این عارضه را درمان کرد. برای این کار لازم است تا طبق دستور پزشک، کرم تجویز شده را بر روی آلت تناسلی خود استفاده کنید.
آنتی بیوتیک
در صورتی که یک بیماری مقاربتی منجر به بروز بالانیت شده باشد پزشک شما می‌تواند این بیماری را با تجویز آنتی بیوتیک درمان کند. نوع آنتی بیوتیک تجویز شده به نوع عفونت بستگی خواهد داشت.
بهبود وضعیت بهداشتی
پزشک به شما توصیه خواهد کرد تا زیر پوست ختنه گاه خود را شسته و آن را خشک کنید تا خطر بروز مجدد عارضه کاهش یابد.
مدیریت دیابت
در صورت ابتلا به دیابت پزشک شما نحوه‌ی مدیریت بیماری را به شما آموزش خواهد داد.
ختنه
در صورتی که به طور مکرر دچار بالانیت می‌شوید ممکن است پزشک انجام ختنه را به شما پیشنهاد دهد. ختنه نوعی عمل جراحی بوده که در طی آن پوست ختنه گاه از روی آلت برداشته میشود. این روش درمانی معمولاً توسط پزشک به افرادی که پوست ختنه گاه آن‌ها سفت است (فیموز) توصیه میشود.
برای رفع علائم بالانیت چه کارهایی می‌توانم انجام دهم؟
برای کاهش التهاب و ناراحتی ناشی از بالانیت، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- حمام منظم: به طور مکرر به حمام بروید و پوست ختنه گاه را به آرامی عقب کشیده و زیر آن را شستشو دهید. این کار به تمیز نگه داشتن ناحیه و کاهش تجمع مواد آلرژی‌زا یا تحریک کننده‌ها کمک می‌کند.
- استفاده از صابون‌های ملایم: از صابون‌ها و لوسیون‌های ملایم استفاده کنید که نتوانند پوست را تحریک کنند. اجتناب از استفاده از صابون‌ها و محصولات قوی که ممکن است باعث تحریک پوست شوند، مفید است.
- خشک کردن پوست: پس از ادرار کردن، ناحیه زیر پوست ختنه گاه را خشک کنید تا ادرار در زیر آن باقی نماند. این کار می‌تواند رطوبت را کاهش داده و محیط را کمتر مناسب برای رشد میکروب‌ها کند.
- آموزش نکات بهداشتی: به فرزند خود نکات بهداشتی مناسب را آموزش دهید، به ویژه اگر فرزند شما ختنه نشده است. این شامل تمیز کردن منظم و دقیق ناحیه ختنه گاه و رعایت نکات بهداشتی مربوط به ناحیه تناسلی است.
توصیه میشود در صورت بروز علائم شدید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق بگیرید و در صورت لزوم درمان مناسب صورت گیرد.
چگونه می‌توان از بالانیت پیشگیری کرد؟
پیشگیری از بالانیت با رعایت نکات بهداشتی شروع میشود. به منظور پیشگیری از این عارضه باید به طور مکرر حمام کنید، پوست ختنه گاه خود را عقب کشیده و زیر آن را تمیز کنید و همیشه به هنگام تماس جنسی از کاندوم استفاده کنید تا از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی که می‌توانند بالانیت ایجاد کنند جلوگیری شود.
پیش آگهی افراد مبتلا به بالانیت چگونه است؟
اکثر مردان مبتلا به بالانیت با انجام درمان بهبود پیدا می‌کنند. در مردانی که ختنه نشده‌اند احتمال بازگشت بالانیت پس از درمان بالا خواهد بود. این خطر در صورتی که فرد نکات بهداشتی مثل تمیز کردن زیر پوست ختنه گاه را رعایت نکند بیشتر نیز خواهد شد.