گلوسیت به التهاب زبان گفته میشود. این عارضه باعث تورم و بزرگ شدن زبان، تغییر رنگ و ایجاد ظاهری متفاوت بر روی سطح آن خواهد شد. زبان یک ارگان عضلانی کوچک در دهان است که به جویدن و بلع غذا کمک می‌کند. این ارگان در حرف زدن نیز نقش موثری خواهد داشت.
گلوسیت می‌تواند باعث محو شدن برآمدگی‌های روی زبان (پاپیلا ها) شود. پاپیلا ها دارای هزاران حسگر کوچک به نام جوانه‌های چشایی هستند که طعم غذای خورده شده را حس می‌کنند. التهاب شدید زبان که باعث تورم و قرمزی میشود می‌تواند منجر به درد و تغییر در نحوه‌ی غذا خوردن و حرف زدن شما شود. درمان عارضه به علت آن بستگی خواهد داشت. در صورتی که گلوسیت طول کشیده و یا به طور مکرر بروز پیدا می‌کند به پزشک خود مراجعه کنید.
انواع گلوسیت
گلوسیت دارای انواع مختلفی است که در زیر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
گلوسیت حاد
گلوسیت حاد به التهاب ناگهانی گفته میشود که معمولاً با علائم شدیدی همراه است. این نوع از گلوسیت معمولاً در طی یک واکنش آلرژیک بروز پیدا می‌کند.
گلوسیت مزمن
گلوسیت مزمن به نوعی از التهاب زبان گفته میشود که به طور مکرر عود می‌کند. این نوع از عارضه ممکن است به عنوان علامتی برای دیگر بیماری‌ها بروز پیدا کند.
گلوسیت آتروفیک
گلوسیت آتروفیک یا گلوسیت هانتر زمانی ایجاد میشود که پاپیلا های زبان از بین می‌روند. این مشکل سبب تغییراتی در رنگ و بافت زبان خواهد شد. این نوع از گلوسیت ظاهری براق به زبان می‌دهد.
زبان جغرافیایی
انواع دیگری از گلوسیت به غیر از گلوسیت آتروفیک نیز وجود دارند ازجمله زبان جغرافیایی که به آن گلوسیت مهاجر یا اریتما میگرانز نیز گفته میشود. این عارضه به دلیل ایجاد ضایعات نامنظم، قرمز و صاف که دارای مرزهای سفید یا روشن بوده و شبیه به نقشه‌های جغرافیایی دیده می‌شوند با این اسم شناخته میشود. این عارضه معمولاً بر روی زبان ایجاد شده ولی ممکن است سطح زیرین زبان یا دیگر سطوح داخلی دهان را نیز درگیر کند.
این ضایعات – که با گذشت زمان به طور خود به خودی از بین می‌روند – ممکن است اندازه‌های متفاوتی داشته باشند. البته با بهبودی ضایعات قدیمی ممکن است ضایعات جدیدی تشکیل شوند و این طور به نظر می‌رسد که این ضایعات در حال حرکت هستند.
بر اساس داده‌های بنیان سلامت دهان، زبان جغرافیایی یک عارضه‌ی شایع بوده که تمامی گروه‌های سنی را درگیر کرده و ممکن است به صورت وراثتی نیز وجود داشته باشد (به همین دلیل می‌توان گفت که این عارضه زمینه‌ی ژنتیکی دارد). همچنین به نظر می‌رسد که این عارضه در افرادی که به پسوریازیس یا عارضه‌ای به نام زبان قاچ خورده (عارضه‌ای که در طی آن شیارهایی بر روی زبان ایجاد می‌شوند) مبتلا هستند بیشتر دیده میشود.
گلوسیت رومبوئید
نوع دیگری از التهاب زبان، گلوسیت رومبوئید است. این عارضه در اثر عفونت کاندیدا ایجاد شده و به شکل ضایعات قرمز، صاف و ضخیم در مرکز و بالای زبان دیده میشود. در این عارضه ممکن است در ناحیه‌ی دهان احساس درد کنید و ضایعات قرمز یا سفیدی نیز در کل دهان ایجاد شوند.
کاندیدا معمولاً بدون ایجاد مشکل در دهان زندگی می‌کند ولی در موارد خاصی می‌تواند باعث ایجاد مشکل شود. برای مثال در موارد زیر خطر ابتلا به گلوسیت رومبوئید بیشتر خواهد بود:
- سیگار کشیدن
- مصرف زیاد قند در رژیم غذایی
- استفاده از برخی آنتی بیوتیک ها، استفاده از استروئیدها (ازجمله آستروئیدهای استنشاقی) و یا شیمی درمانی
- استفاده از دندان مصنوعی (به خصوص افرادی که به هنگام شب دندان‌های خود را بر نمی‌دارند)
- ابتلا به دیابت کنترل نشده یا سیستم ایمنی ضعیف شده
- خشکی مداوم دهان
- سطح پایین آهن یا ویتامین B12
گلوسیت هندسی هرپتیک
ازجمله دیگر انواع التهاب زبان می‌توان به گلوسیت هندسی یا گلوسیت هندسی هرپتیک اشاره کرد که توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد شده و در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند دیده میشود. گلوسیت هندسی یک شکاف عمیق در مرکز زبان ایجاد کرده و معمولاً دردناک است.
زبان توت فرنگی
زبان توت فرنگی (که بعضاً به آن زبان تمشکی نیز گفته میشود) شباهت زیادی به گلوسیت دارد. این عارضه باعث ورم زبان و قرمز و ناهموار شدن آن میشود ولی به خودی خود یک بیماری نبوده و نشانه‌ای از عارضه‌های مختلف ازجمله تب اسکارلت، بیماری کاوازاکی (که باعث التهاب عروق میشود)، سندرم شوک توکسیک و یا آلرژی‌های غذایی و دارویی می‌باشد. زبان توت فرنگی می‌تواند نشانه‌ای از کمبود ویتامین B12 نیز باشد.
دردناک بودن زبان ممکن است در اثر تراش (کاندیدا) در دهان یا زخم‌های دهانی نیز ایجاد شود که در زیر زبان دیده می‌شوند.
چه عواملی باعث ایجاد گلوسیت میشود؟
عوامل مختلفی باعث ایجاد گلوسیت می‌شوند ازجمله:
آلرژی‌ها
واکنش‌های شدید آلرژیک – که به آن‌ها آنافیلاکسی گفته میشود – می‌توانند باعث تورم ناگهانی زبان شوند. موارد دیگری مثل برخی غذاها، داروها و نیش زنبور و برخی حشرات نیز می‌توانند باعث ایجاد آنافیلاکسی شوند. آنافیلاکسی یک اورژانس پزشکی است – در صورتی که کسی در اطراف شما دچار آنافیلاکسی شد بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید (می‌توانید با مطالعه‌ی راهنماهای موجود در زمینه‌ی آنافیلاکسی اطلاعات بیشتری درباره‌ی این عارضه کسب کنید). آلرژی‌های خفیف‌تر نیز می‌توانند باعث ورم زبان شوند. این آلرژی‌ها می‌تواند در اثر مواد موجود در خمیردندان و دهانشویه ها ایجاد شوند.
برخی از غذاها ازجمله غذاهای خیلی تند یا خیلی داغ نیز می‌توانند باعث ایجاد گلوسیت شوند حتی در صورتی که آلرژی وجود نداشته باشد. حتی موادی مثل توتون و الکل نیز می‌توانند باعث ورم زبان در برخی از افراد شوند.
آسیب‌های دهان
سوزاندن یا بریدن زبان و همچنین اصطکاک ناشی از ارتودنسی یا دندان مصنوعی می‌تواند باعث التهاب زبان شوند.
عفونت
عفونت‌های ایجاد شده با باکتری، ویروس، مخمر و قارچ همگی می‌توانند باعث گلوسیت شوند. این عفونت‌ها شامل هرپس دهانی (یا هرپس سیمپلکس که باعث تبخال در اطراف دهان میشود) و کاندیدا (رشد بیش از حد مخمر کاندیدا آلبیکنز) خواهند شد.
کمبودهای غذایی
یکی از شایع‌ترین انواع کمبودهای غذایی مربوط به گلوسیت کمبود آهن است (این مشکل می‌تواند باعث آنمی (کم خونی) نیز بشود) در صورتی که شما میزان کافی آهن در خون خود نداشته باشید پروتئین خاصی به نام میوگلوبین در گلبول‌های قرمز خون شما کم خواهد شد. این پروتئین برای عضلات ازجمله عضله‌ی زبان حیاتی است. آنمی پرنشیوز که یک عارضه‌ی خودایمنی است و باعث کمبود ویتامین B12 در بدن میشود نیز می‌تواند گلوسیت ایجاد کند (تا 25 درصد از افرادی که کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B12 دارند ممکن است دچار گلوسیت شوند)
بیماری‌ها
عارضه‌های مختلف دیگری می‌توانند با ایجاد کمبودهای غذایی و یا مشکلات مربوط به جذب مواد غذایی باعث ایجاد گلوسیت شوند. این عارضه‌ها عبارت‌اند از بیماری کرون و سلیاک. همچنین بیماری‌هایی که بر روی سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند – مثل سندرم شوگرن – می‌توانند باعث ایجاد تغییراتی در دهان شده و التهاب زبان ایجاد کنند.
در صورتی که دچار التهاب زبان شده‌اید بی درنگ به پزشک خود مراجعه کنید چراکه ممکن است این عارضه علامتی از بیماری‌های جدی مثل سرطان زبان، لوسمی یا بیش فعالی تیروئید باشد.
چه کسانی در خطر ابتلا به گلوسیت قرار دارند؟
در موارد زیر خطر ابتلا به گلوسیت افزایش خواهد یافت:
- آسیب‌های فیزیکی به دهان
- خوردن غذاهای تند
- داشتن ارتودنسی یا دندان مصنوعی که زبان شما را اذیت می‌کنند
- ابتلا به هرپس
- سطح پایین آهن
- آلرژی‌های غذایی
- ابتلا به مشکلات سیستم ایمنی
علائم گلوسیت چیست؟
علائم شما ممکن است بسته به علت بروز التهاب در زبان متفاوت باشند. علائم عمومی این عارضه عبارت‌اند از:
- درد و حساسیت نسبت به لمس در زبان
- تورم زبان
- تغییر در رنگ زبان
- عدم توانایی حرف زدن، غذا خوردن و بلع
- از بین رفتن پاپیلا های روی سطح زبان
گلوسیت چگونه تشخیص داده میشود؟
شما می‌توانید برای بررسی عارضه به پزشک یا دندانپزشک خود مراجعه کنید. او دهان شما را معاینه کرده و بر روی زبان، لثه‌ها و دیگر بافت های نرم دهان شما به دنبال برآمدگی‌ها یا تاول‌های غیرطبیعی می‌گردد. نمونه‌های بزاق یا خون می‌توانند برای بررسی‌های بیشتر به آزمایشگاه ارسال شوند.
درمان التهاب زبان و گلوسیت
درمان گلوسیت معمولاً ترکیبی از داروها و روش‌های درمانی خانگی خواهد بود.
گلوسیت معمولاً بدون نیاز به درمان از بین می‌رود ولی در صورتی که علائم شما متوسط تا شدید باشند پزشک می‌تواند برای شما داروهایی را تجویز کند تا این علائم را کاهش دهد.
برای مثال در صورتی که به زبان جغرافیایی مبتلا باشید، درمان تراش می‌تواند به شما کمک کند – این درمان‌ها شامل ژل‌ها و دهانشویه های ضد قارچ می‌باشند. این درمان‌های ضد قارچ می‌توانند به درمان گلوسیت رومبوئید نیز کمک کنند چراکه برخی افراد به منظور کاهش سطح کاندیدای موجود در دهان نیاز به داروهای ضد قارچ دارند.
ازجمله دیگر روش‌های درمانی می‌توان به استروئیدها (کورتیکواستروئیدها) اشاره کرد که به کاهش التهاب ناشی از گلوسیت کمک می‌کنند. استروئیدها را می‌توان به صورت ژل به طور مستقیم بر روی سطح زبان استفاده کرد. همچنین در صورت ابتلا به عفونت‌های باکتریایی، دریافت آنتی بیوتیک می‌تواند به شما کمک کند. داروهای ضد ویروسی نیز به مبارزه با عفونت‌های ویروسی کمک خواهند کرد. در صورتی که گلوسیت شما در اثر کمبودهای غذایی ایجاد شده باشد پزشک برای شما مکمل‌های غذایی تجویز خواهد کرد (در زیر به شکل مفصل به مکمل‌های غذایی اشاره خواهیم کرد).
در طولانی مدت چه انتظاراتی باید داشت؟
در اکثر موارد گلوسیت با گذشت زمان و درمان از بین می‌رود. پرهیز از غذاهایی که باعث التهاب زبان می‌شوند می‌تواند به روند درمان کمک کند. رعایت بهداشت دهان و دندان نیز به کاهش و پیشگیری از مشکلات کمک خواهد کرد. در صورتی که علائم شما با درمان بهبود نیافته و یا مجدداً بروز پیدا کردند با پزشک خود مشورت کنید.
در صورتی که زبان شما به شدت متورم شده و راه هوایی شما را مسدود کرد فوراً با اورژانس تماس بگیرید. این مشکل می‌تواند نشانه‌ای از یک عارضه‌ی جدی باشد.
پیشگیری
در حالی که پیشگیری از گلوسیت به طور کامل امکان پذیر نیست، راهکارهایی برای کاهش خطر بروز این عارضه وجود دارند.
- ترک سیگار
- رعایت کامل بهداشت دهان و دندان به منظور بهبود سلامت دندان‌ها، لثه‌ها و زبان با رعایت موارد زیر:
- دندان‌های خود را آخر شب و قبل از خوابیدن مسواک بزنید. حداقل یک نوبت دیگر در روز نیز با استفاده از خمیردندان حاوی فلوراید دندان‌های خود را مسواک بزنید (پس از آن خمیردندان را بیرون ریخته ولی دندان‌های خود را با آب نشویید)
- حداقل یک بار در روز از نخ دندان یا دیگر تجهیزات پاک کننده‌ی بین دندان تمیز کنید
- سعی کنید مصرف غذاها و نوشیدنی‌های قندی را به حداقل رسانده و تنها همراه با وعده‌های غذایی آن‌ها را مصرف کنید
- به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید تا دندان‌های شما معاینه شوند
- از مصرف غذاهایی که دهان و زبان شما را اذیت می‌کنند خودداری کنید. این غذاها شامل خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های تند و اسیدی هستند.
- سعی کنید یک رژیم غذایی سالم که دارای حداقل 5 واحد میوه و سبزیجات در روز است را حفظ کنید. حتماً از غذاهایی که دارای آهن و ویتامین B12 هستند استفاده کنید تا از کمبود آن‌ها پیشگیری شود:
- غذاهای غنی از آهن عبارت‌اند از گوشت قرمز، جگر، ساردین، صدف و همچنین غذاهای گیاهی مثل جلبک دریایی، مغزیجات، تخم مرغ، سبزیجات سبز تیره، حبوبات و غلات غنی شده (سعی کنید در صورت مصرف غذاهای گیاهی خوراکی‌های حاوی ویتامین C مثل آب پرتقال نیز مصرف کنید تا جذب مواد غذایی افزایش یابد). مس نیز می‌تواند به بهبود جذب آهن کمک کند: مس در پنیر، زرده تخم مرغ، سبزیجات سبز، انجیر خشک، غذاهای دریایی و جگر یافت میشود.
- ویتامین B12 معمولاً در غذاهای دارای منشأ حیوانی مثل گوشت، ماهی، تخم مرغ و لبنیات یافت میشود. در صورتی که محصولات حیوانی استفاده نمی‌کنید – مثل افراد گیاهخوار – منابع محدودی برای ویتامین B12 در دسترس شما بوده که شامل عصاره مخمر و غذاهای غنی شده خواهند بود.
- به منظور تأمین آب بدن و همچنین پیشگیری از خشکی دهان سعی کنید مقادیر زیادی آب بنوشید (در صورتی که دهان شما خشک میشود در طول روز به طور مکرر آب بنوشید).
عوارض احتمالی گلوسیت چیست؟
عوارض گلوسیت ممکن است پیشرونده بوده و بسته به علت ایجاد عارضه متفاوت باشند. از آن جایی که گلوسیت می‌تواند در اثر عارضه‌های جدی ایجاد شود، عدم پیگیری برای درمان می‌تواند منجر به عوارض خطرناک و آسیب‌های دائمی شود. مهم است که در صورت مشاهده‌ی هرگونه تورم زبان و یا علائم دیگر مربوط به زبان و دهان به پزشک خود مراجعه کنید. زمانی که بیماری اصلی تشخیص داده شد، برنامه‌ی درمانی طراحی شده توسط پزشک می‌تواند به کاهش عوارض و خطرات عارضه ازجمله موارد زیر کمک کند:
- مشکلات تنفسی، کاهش کارآیی تنفسی و انسداد تنفسی
- مشکلات مربوط به جویدن و بلع غذا
- ناراحتی
- مشکلات گفتاری
- انتشار عفونت
- جراحی برای برداشتن زبان در اثر عفونت‌های شدید یا عارضه‌های بدخیم
