لیکن پلان یک بیماری التهابی نسبتا شایع پوست و مخاط است. اگرچه این بیماری غالبا در افراد میانسال رخ می دهد، اما احتمال ابتلا در هر سنی وجود دارد.
علت ها و دلایل
گاهی اوقات، کچلی سر به دلیل واکنش به یک داروی خاص مانند آنتی‌بیوتیک‌های سولفونامید یا داروهای ضدروماتیسمی حاوی طلا، ایجاد میشود. همچنین، ممکن است ناشی از عفونت ویروسی باشد و همچنین با استرس در ارتباط باشد.
برای کاهش التهاب و خارش، کرم‌ها یا پمادهای کورتیکواستروئیدی تجویز میشوند. برای بهبود جذب و نفوذ این داروها، آنها را بلافاصله پس از استحمام استفاده کنید.
علائم بیماری چیست؟
- لیکن پلان معمولا با ضایعات برجسته بنفش رنگی که اغلب بسیار خارش دار هم هستند بروز میکند.
- لیکن پلان در اشکال گوناگون دیده میشود ودر افراد مختلف ممکن است به صور گوناگون تظاهر پیدا کند.
- این بیماری هر نقطه ای از بدن را ممکن است درگیر کند اما معمولا بطور کلاسیک مچ دست و پا را درگیر می کند.
- گاه در محل خراش پوست ضایعات لیکن پلان ایجاد می شود که به این پدیده فنومن کوبنر می گویند.
- علاوه بر اشکال گوناگون لیکن پلان، شدت آن نیز در افراد مختلف متفاوت است. ممکن است تنها ناحیه‌ای از مچ دست و پا درگیر باشد و یا اینکه برعکس تقریباً تمام سطح پوست مبتلا باشد.
علاوه بر پوست چه مناطق دیگری ممکن است در این بیماری درگیر شود؟
این بیماری ممکن است مو، ناخن و بخصوص مخاط دهان و ناحیه تناسلی را هم درگیر کند.
خصوصیات ضایعات پوستی
رنگ: ابتدا قرمزند. ضایعات پیشرفته‌تر بنفش هستند. ضایعات درحال بهبودی، قهوه‌ای پررنگ می‌باشند.
سطح: براق، خشک همراه پوسته‌های چسبیده به ضایعه است. ممکن است در سطح ضایعات، خطوطی سفید یا خاکستری دیده شود.
اندازه: حدود نیم تا یک سانتیمتر است.
محل: بیشتر در ساعد، ساق پا، پشت دست‌ها و ناحیه تناسلی آقایان میتواند باشد.
بیشتر بیماران جهت خاراندن، ضایعات را می‌مالند و کمتر ممکن است که ضایعات را زخمی کنند و بنابراین ضایعات لیکن پلان معمولاً سالم می‌مانند. این از لحاظ تشخیصی میتواند به پزشک کمک نماید.
انواع ضایعات
- ضایعات مخاطی، به اشکال مختلف میتواند بروز کند. اشکال شایع آن به صورت خطوط سفید شبکه‌ای در مخاط طرفی دهان و زخم‌های دهانی می‌باشد.
- ضایعات شبکه‌ای، ناراحتی برای بیمار ایجاد نمی‌کند. اما کشف آنها در معاینه میتواند به تشخیص بیماری کمک کند.
- ضایعات دهانی، بسیار طولانی و مزمن بوده و با ناراحتی بسیاری برای بیمار همراهند.
گاهی ضایعات دهانی بدون ضایعات پوستی نیز رخ میدهد.
مناطق درگیر لیکن پلان
پوست
- به وسیله برجستگی‌هایی به رنگ قرمز تیره مشخص میشود که میتوانند خارش زیادی داشته باشند. در بعضی از موارد یک هاشور سفید دیده میشود. این ضایعات در هر جای بدن ممکن است دیده شوند، ولی روی مچ دست‌ها و مچ پاها بیشتر دیده میشوند.
- ضایعات لیکن پلان روی ران‌ها معمولا ظاهر تیره تری دارند و ممکن است به شکل پچ های کلفت به خصوص روی ساق پاها دیده شوند.
- در لیکن پلان نوع تاولی که مورد نادری است این ضایعات به شکل تاول دیده میشوند.
- خیلی از موارد لیکن پلان در مدت 2 سال بهبود می‌یابند و سبب ایجاد لکه‌های قهوه‌ای رنگ در محل ضایعات میشوند که ممکن است به مرور زمان بدون درمان کمرنگ تر شوند.
دهان
- این مشکل، در قسمت داخلی گونه‌ها دیده میشود، ولی میتواند زبان، لب‌ها و لثه را درگیر کند.
- درمان لیکن پلان دهان مشکل‌تر است و دوره درگیری در آن طولانی‌تر از نوع پوستی است.
- لیکن پلان دهانی، به صورت ضایعاتی با خطوط و نقاط سفید بروز میکند. اشکال شدیدتر لیکن پلان دهانی میتواند سبب ایجاد زخم‌های دردناکی در دهان شود که شبیه ضایعات قارچی یا عفونت باشد.
ناحیه تناسلی
این نوع کمتر دیده میشود. حدود یک پنجم زنان درگیر میشوند. مناطق قرمز یا زخم‌های باز، ایجاد درد به خصوص هنگام نزدیکی میکنند و نیاز به درمان دارند.
ناخن
- بخش عمده تغییرات ناخن به علت آسیب بستر یا ریشه ناخن ایجاد میشود.
- معمولا فقط چند ناخن دست یا پا درگیر میشود، ولی گاهی همه ناخن‌ها گرفتار میشوند.
- تغییرات ناخن در لیکن پلان شامل ایجاد شیار طولی، جداشدن، نازک شدن ناخن و از دست دادن ناخن است.
پوست سر
لیکن پلان میتواند قسمت‌های مودار مانند پوست سر را به شکل نادر درگیر کند. سبب ایجاد قرمزی، تحریک و ریزش مو میشود.
عوامل خطر
- استرس
- خستگی
- مواجهه با داروها یا مواد شیمیایی
عوارض
- ریزش مو
- تخریب ناخن‌ها
- پیدا شدن ضایعات جدید و برطرف شدن ضایعات قدیمی
- در بیماران مبتلا به لیکن پلان دهانی، خطر سرطان دهان کمی بیشتر است.
چه کسانی به این بیماری مبتلا می شوند؟
این بیماری در بزرگسالان به طور گسترده پیدا میشود، و بیشتر در زنان به شکل نوع دهانی ظاهر میشود. علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست. برخی از نظریات بیان میکنند که این بیماری یک بیماری خود ایمنی است. این به این معنی است که سیستم ایمنی بدن به پوست و بخش‌های خارجی بدن واکنش نشان میدهد و با حمله به این قسمت‌ها، این بیماری را ایجاد میکند. تحقیقات همچنان در جاری است به منظور کشف علت دقیق این بیماری.
فرضیات ما برای علت این بیماری به شرح زیر است :
بعضی از داروها می توانند بثورات پوستی شبیه به لیکن پلان ایجاد کنند
داروهایی مانند داروهای ادرار آور (داروهای فشار خون و بیماری های قلبی ) و همچنین داروهای جلوگیری از بیماری مالاریا از این نوع داروها هستند. حتما به پزشک متخصص پوست و موی خود درباره داروهایی که مصرف میکنید کامل توضیح دهید.
استفاده از فلز در داخل دهان (دندان مصنوعی و …)
این مورد بسیار نادر است اما اگر چنین اتفاقی افتاد شما بجای استفاده از وسایل فلزی از وسایل غیر فلزی استفاده کنید تا از این بیماری خلاص شوید.
نوع نادر دیگری از ایجاد این بیماری لیکن پلان تاولی فامیلیال است
این نوع از این بیماری معمولا در بقیه افراد خانواده نیز ظاهر میشود اما بسیار بسیار نادر است.
ممکن است ارتباطی بین لیکن پلان با ویروس هپاتیت C هم باشد.
متخصص پوست حتما این موضوع را ( وجود این ویروس در شما ) بررسی خواهد کرد.
چگونه متخصص پوست این بیماری را در شما تشخیص می دهد؟
بعضی از متخصصین در صورت وجود علائم آشکار با نگاه کردن به پوست و ناخن و دهان شما متوجه این بیماری میشوند . برخی دیگر در صورت داشتن شک به وجود این بیماری قسمتی از پوست شما را نمونه برداری کرده و توسط میکروسکوپ به بودن یا نبودن این بیماری پی میبرند.
دندانپزشکان هم میتوانند وجود این بیماری را در داخل دهان شما تایید کنند.
درمان
فعلا هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد. این بیماری بصورت خود به خودی ممکن است خوب شود . اما اگر این بیماری شما را آزار میدهد پزشک متخصص پوست و مو میتواند برای تسریع در بهبود این بیماری و کاهش علائم آن از درمان های زیر استفاده کند :
- آنتی هیستامین ها : که خارش را کم میکنند.
- کورتیکواستروئید موضعی : نوع مالیدنی این دارو است که برای کاهش تورم و قرمزی استفاده میشود.
- کورتیکواستروئید خوراکی : این دارو وقتی استفاده میشود که بیمار طی یک مدت طولانی درگیر این بیماری بوده است و یا پوست بیمار برجستگی ها و زخم های دردناک دارد.
- پووا تراپی (PUVA THERAPY): یک نور درمانی است که به درمان کمک میکند.
- رتینوئیک اسید : یا بر روی پوست قرار داده میشود و یا بصورت قرص شکل استفاده میشود و باعث بهتر شدن ضایعات پوست میگردد.
- پماد تاکرولیموس و یا کرم پیمکرولیموسدرباره عوارض احتمالی درمان های بالا حتما از پزشک خود سوال کنید.
هنگامیکه این بیماری در داخل دهان بوجود بیاید اگر همراه با درد و علائم خاصی نباشد درمان خاصی لازم ندارد اما اگر با درد و سوزش و تاول و زخم همراه باشد باید آن را درمان کرد.
راه هایی برای جلوگیری از مبتلا شدن به لیکن پلان
لیکن پلان پوستی
- استرس خود را کم کنید. استرس باعث افزایش گستردگی این بیماری میشود.
- محل خارش را آرام خارش دهید. استفاده از یک پارچه سرد و یا استفاده از بلغور جو در حمام بسیار میتواند کمک کننده باشد.
- سعی کنید بوسیله خاراندن، به پوست شما آسیب نرسد زیرا آسیب به پوست برای این بیماری مضر است.
لیکن پلان دهانی
در صورت ایجاد لیکن پلان در دهان، احتمال ابتلا به سرطان دهان وجود دارد، بنابراین بهتر است توصیه‌های زیر را به دقت رعایت کنید:
- سیگار نکشید و از استفاده از توتون و تنباکو خودداری کنید.
- در صورت مصرف الکل، از مصرف آن خودداری کنید.
- هر ۶ ماه یکبار برای بررسی وجود سرطان دهان، به دندانپزشک یا متخصص پوست مراجعه کنید.
- از مصرف مواد غذایی که ممکن است لیکن پلان را تشدید کنند، خودداری کنید. به عنوان مثال، مصرف میوه‌های ترش، آبمیوه‌ها، غذاهای ادویه‌دار و هر ماده‌ای که ممکن است لیکن پلان را تشدید کند، را محدود کنید.
- از مصرف تنقلات ترد و شور (مانند چیپس) و نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند نوشابه و چای قوی پرهیز کنید.
- برای لیکن پلان در پوست سر یا ناحیه تناسلی، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید تا به شما راهکارهایی برای جلوگیری از گسترش آن در شرایط خاص شما بیان کند.
