زرد زخم نوعی بیماری پوستی است که به وسیله ی یکی از دو باکتری استرپتوکوک پیوژنز و استافیلوکوس اورئوس ایجاد می شود. این بیماری بر روی اپیدرمیس که لایه ی بیرونی پوست است تاثیر می گذارد. زرد زخم را در زبان محاوره زخم مدرسه می گویند و بیماری بسیار واگیردار است.
تمام قسمت های پوست می تواند به زرد زخم آلوده شود. با این وجود، اطراف دهان و دماغ اولین جاهایی هستند که به این بیماری دچار می شوند. در برخی از افراد، استرپتوکوک پیوژنز و استافیلوکوس اورئوس نوعی باکتری عادی (جانواران ذره بینی بی ضرری که بر روی پوست ما زندگی می کنند) موجود در دماغ و گلو هستند. با این حال اگر پوست توسط چیز تیزی بریده شود یا خراش بیافتد یا حتی در شرایطی مانند اگزما، این موجودات باعث عفونت می شوند.
زرد زخم غیر تاولی و زرد زخم تاولی
زردزخم به طور عمومی به دو دسته تقسیم می‌شود: تاولی و غیرتاولی. زردزخم غیرتاولی، که به آن زردزخم مسری (Contagiosa) هم می‌گویند، پراکنده‌ترین نوع زردزخم است. نام آن نشان‌دهنده این است که این نوع زردزخم ناقل بیماری‌تر از نوع تاولی آن است. زردزخم غیرتاولی اغلب به وسیله یک یا در برخی موارد هر دو باکتری استرپتوکوکوس پیوژنز و استافیلوکوس اورئوس ایجاد می‌شود. در این نوع زردزخم، تاول‌های کوچکی شکل می‌گیرند و سریعاً پوسته‌ای زرد رنگ را شکل می‌دهند. زردزخم تاولی کمتر رایج است و قدرت انتشار چندانی ندارد. تقریباً بیشتر موارد آن به دلیل آلودگی با باکتری استافیلوکوس اورئوس رخ می‌دهد. این نوع زردزخم بیشتر در کودکان و نوزادان تازه متولد شده رایج است. در این نوع، تاول‌ها بزرگ‌تر هستند و مایعی زرد رنگ درون خود جمع می‌کنند. پس از سه روز، تاول‌ها می‌شکنند و روی آنها یک لایه قهوه‌ای روشن شکل می‌گیرد.
علائم بیماری زرد زخم
پس از تماس با فرد مبتلا به زرد زخم اگر باکتری آن از نوع استرپتوکوک پیوژنز باشد علائم زرد زخم پس از سه روز خود را نشان می دهند اما در صورتی که باکتری آلوده کننده استافیلوکوس اورئوس باشد علائم بیماری پس از ده روز مشخص می شد. زخم های ظاهر شده بر روی پوست براساس نوع زرد زخم متفاوت هستند. مشخصات آنها را قبلا توضیح داده ایم. اغلب قبل از پدیدار شدن زخم ها، پوست قرمز شده و به خارش می افتد. اگر عفونت از نوع شدید باشد، طب، تورم غدد لنفاوی و احساس تهوع و ناخوشی را به همراه دارد. این فهرست علائم بیشتر در زرد زخم تاولی رایج است اما در موارد حاد زرد زخم غیر تاولی هم اتفاق می افتد. در هر دو نوع از بیماری پوست اطراف زخم به شدت دچار خارش می شود اما بسیار مهم است که در برابر آن مقاومت کنیم زیرا خاریدن آن باعث پراکنده شدن بیماری در بخش های دیگر بدن می شود.
عوامل خطرزا
چند عامل می تواند باعث بالا رفتن خطر گسترش زرد زخم بشود. این عوامل شامل:
- سن: بچه های کم سن بویژه کودکان مهد کودک، پیش دبستانی و دبستان بیشتر در معرض خطر ابتلا به زرد زخم قرار دارند. با این حال هر رده ی سنی ممکن است مبتلا به این بیماری بشود.
- فصل: زرد زخم در تابستان های گرم رایج تر است.
- شلوغی: زرد زخم در مراکز مراقبت شلوغ آسان تر پراکنده می شود. خانه های پر جمعیت عامل خطرناکی برای پراکنده شدن زرد زخم در جوامع دور افتاده ی استرالیا هستند.
- دیابت و بیماری های دیگری که بر روی توانایی سیستم دفاعی بدنمان تاثیر می گذارند.
- ورزش های تماسی: ورزش هایی مانند راگبی که دارای تماس فیزیکی هستند باعث افزایش زرد زخم می شوند.
- بریدگی ها، خراش ها، آبله مرغان، اگزما و شرایطی از این قبیل که باعث بازشدن سطح پوست می شوند.
- بهداشت ضعیف
- استفاده ی مشترک از حوله و لباس فرد مبتلا
انتقال بیماری
زردزخم غیرتاولی بسیار مسری است و می‌تواند به آسانی از یک فرد به فرد دیگر یا از یک ناحیه بدن به ناحیه دیگر منتقل شود. با لمس تاول‌ها و تماس با قسمت‌های دیگر بدن، به انتشار آن کمک می‌کنیم. زردزخم به آسانی از طریق تماس بدنی یا استفاده از وسایل مشترک مانند حوله و لباس از یک فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود. برای جلوگیری از گسترش بیماری، باید از لمس زخم‌ها خودداری کرده و در صورت تماس، دست‌ها را با آب و صابون بشوییم. برای جلوگیری از انتقال بیماری به سایر کودکان، لازم است چند روزی از مدرسه استراحت کنند و در هنگام بازگشت، زخم‌ها را با یک پوشش ضدآب پوشانده شوند. باید از اشتراک حوله و لباس با فرد مبتلا خودداری کنیم، زیرا بیماری از طریق این راه انتقال پیدا می‌کند. اگر به شخصی که مبتلا به زردزخم است مراقبت می‌کنید، پس از تماس در طول مراقبت از زخم‌ها، از شستن دست‌های خود اطمینان حاصل کنید.
چگونه باکتری باعث بیماری می شود؟
مکانیسم خاص باکتری بوجود آورنده ی زرد زخم منجر به این بیماری می شود. آنها را عامل عفونت زا می نامند. استرپتوکوک پیوژنز در گروه الف (A) استرپتوکوک ها قرار می گیرد. این باکتری مسئول تعدادی از بیماری ها مانند گلو درد است. استرپتوکوک پیوژنز دارای سه عامل اصلی بیماری زا است:
- پروتئین ام (M): این پروتئین بر روی سطح باکتری استرپتوکوک پیوژنز قرار دارد. پروتئین های ام به باکتری کمک می کنند تا در برابر سیستم ایمنی مقاومت کند. نوعی سیستم پروتئینی به نام سیستم مکمل وجود دارد که به سیستم ایمنی بدن کمک می کند. یکی از وظایف پروتئین مکمل علامت گذاری باکتری ها، ویروس ها و مهاجمان دیگر است که باید به وسیله ی سیستم ایمنی نابود شوند. اتصال پروتئین مکمل به باکتری به سلول های میکروب خوار (فاگوسیت ها) سیستم ایمنی دستور نابود کردن باکتری را می دهد. پروتئین ام با اتصال به بخش هایی از سلول باکتری جلوی پروتئین مکمل را می گیرد و به باکتری استرپتوکوک پیوژنز کمک می کند تا در برابر سیستم ایمنی مقاومت کند.
- استرپتوکیناز: نام آنزیمی در باکتری استرپتوکوک پیوژنز است. این آنزیم به ارگانیسم ها کمک می کند تا بین بافت ها پراکنده شوند. زیرا استرپتوکیناز با شکستن برخی از ساختارهای پروتئینی که بافت ها را در کنار یکدیگر نگه می دارند به باکتری امکان انتشار در سرتاسر بدن را می دهد.
- هیالورونیداز: آنزیم دیگری است که با شکستن بافت های مرتبط انتشار باکتری استرپتوکوک پیوژنز را تسریع می بخشد.
راه و روش های درمان
درمان زردزخم به شدت ابتلا و خطر انتقال آن به دیگران بستگی دارد. اگر تنها چند زخم کوچک در دسترس وجود داشته باشد، می‌توانید محلولی از آب و صابون را با استفاده از یک کاهنه بر روی قسمت خشک شده مالید تا نرم شود. این کار را هر ۶ تا ۸ ساعت تکرار کنید. باید این کار را به آرامی انجام دهید؛ زیرا هدف پاک کردن قسمت‌های خشک شده نیست، و مالیدن و خاریدن قسمت خشک شده باعث ایجاد زخم می‌شود. بنابراین، بهتر است این کار را به آرامی انجام دهید.
اگر شما مراقب زردزخم فرزندتان هستید، مهم است که دست‌هایتان را قبل و بعد از ترکردن خشکی‌ها بشویید تا از پخش بیماری و آلوده کردن دیگر قسمت‌های بدن با این باکتری جلوگیری کنید. استفاده از دستکش یکبار مصرف نیز ایده خوبی است. ممکن است پزشک کرم آنتی‌بیوتیک موضعی را پیشنهاد بدهد که بتوانید آن را بر روی قسمت‌های آلوده شده بمالید.
اگر زخم‌ها زیاد باشند و بیماری بهبود نیابد، بهترین پیشنهاد برای درمان زردزخم، آنتی‌بیوتیک است. ممکن است برای تشخیص نوع باکتری، نمونه‌ای از زخم گرفته شود. این کار به تجویز نوع آنتی‌بیوتیک کمک می‌کند. برای باکتری استرپتوکوک پیوژنز، داروی پنیسیلین پیشنهاد می‌شود. اگر فرد به پنیسیلین آلرژی داشته باشد، به جای آن، آنتی‌بیوتیک دیگری به نام روکسی‌ترومایسین پیشنهاد می‌شود. اگر علت زردزخم باکتری استافیلوکوک اورئوس باشد، آنتی‌بیوتیک دیکلوکساسیلین تجویز می‌شود. همانند تمام بیماری‌های دیگر، اگر آنتی‌بیوتیک تجویز شود، موظف هستید دوره مصرف آن را کامل کنید، حتی اگر در چند روز ابتدایی بهبودی احساس کردید. برای نابودی کامل باکتری و کاهش سطح مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک،باید آن را به طور کامل مصرف کنید.
عوارض احتمالی
ممکن است زرد زخم یا هر گونه عفونتی در ارتباط با گروه الف (A) استرپتوکوک عوارض احتمالی در پی داشته باشد. برخی از عوارض احتمالی شامل:
- ایجاد زخم: دست زدن به زخم ها یا مالیدن زخم های خشک شده باعث ایجاد زخم های بیشتر می شود بنابراین از دست زدن، خاریدن یا مالیدن قسمت های زخم شده خودداری کنید.
- سلولیت (عفونت بافت): سلولیت عفونتی است که لایه های عمیق تر پوست (بافت زیر پوستی) را آلوده می کند. باکتری که در زرد زخم است می تواند لایه ی زیرین پوست را هم آلوده کند، این عفونت جدی است و باید به سرعت توسط آنتی بیوتیک های درون وریدی درمان شود.
- گلومرولونفریت: یک عارضه ی نادر است که بر روی کلیه ها تاثیر می گذارد. این حالت تنها با نوع خاصی از باکتری استرپتوکوک پیوژنز اتفاق می افتد و باعث تورم کلیه ها در واکنش به پادتن های تولید شده برای باکتری استرپتوکوک پیوژنز می شود.
