یکی از مشکلات شایع که در جامع ما پیش می آید درماتیت ناشی از تماس با مواد شیمیایی است. درماتیت به معنای التهاب پوست است و در صورت تماس با مواد شیمیایی به آن درماتیت تماسی گفته می شود.
درماتیت تماسی می‌تواند به دو صورت تحریکی یا آلرژیک، به عبارتی حساسیتی، به وجود آید. این حالت قرمزی پوست، اغلب غیرقابل انتقال و بی خطر است، اما ممکن است مزاحمت آور باشد. درماتیت تماسی تاثیر خود را فقط بر روی سطح پوست می‌گذارد. این حساسیت معمولاً در طول روزها و هفته‌ها برقرار می‌ماند و تنها زمانی کاملاً بهبود می‌یابد که پوست دیگر در تماس با ماده‌ای که حساسیت زا است یا محرکی دیگر، قرار نگیرد. درماتیت تماسی به طور معمول نقاطی با خارش را در پوست ایجاد می‌کند و سطح وسیعی را درگیر می‌سازد و احساس سوزش می‌دهد. در این حالت، سطحی که بیشتر در تماس با ماده محرک بوده است، بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
طبقه‌بندی درماتيت آتوپيک
درماتيت آتوپيک به ۳ فاز تقسيم مي‌شود:
فاز شيرخوارگي (از تولد تا ۲ سالگي)، فاز کودکي (از ۲ تا ۱۲ سالگي)، فاز بزرگسالي (۱۲ سالگي تا بزرگسالي).
فاز بالغان درماتيت آتوپيک از زمان بلوغ شروع مي‌شود. دليل بازگشت مجدد التهاب در اين زمان نامشخص ولي ممکن است به تغييرات هورموني يا استرس اوايل بلوغ مربوط باشد.
ممکن است بزرگسالان تاريخچه‌اي از درماتيت در سال‌هاي قبل نداشته باشند ولي اين امر نامعمول است. مانند فاز کودکي، التهاب موضعي يا ليکنيفيکاسيون، شايع‌ترين الگوست. احتمالا يک ناحيه يا نواحي متعددي گرفتار مي‌شوند. الگوهاي ويژه بزرگسالي به شرح زير است:
گرفتاري نواحي فلکسور: به صورت ليکنيفيکاسيون نواحي فلکسور ديده مي‌شود.
درماتيت دست: احتمالا درماتيت دست شايع‌ترين تظاهر در بزرگسالان است. بزرگسالان در محيط خانه و در محل کار در معرض مواد شيميايي محرک متنوعي قرار دارند. همچنين بزرگسالان بيشتر از بچه‌ها دست‌هايشان را مي‌شويند. تحريک، باعث قرمزي و پوسته‌ريزي سطح پشتي دست و اطراف انگشتان مي‌شود. خارش پوست به وجود آمده و خاراندن اجتناب‌ناپذير، باعث ترشح دلمه و در انتها ليکنيفيکاسيون مي‌شود.
التهاب دور چشم‌ها: پلک‌ها نازک هستند. اغلب با محرک‌ها مجاورند و به آساني با خاراندن صدمه مي‌بينند. اغلب بالغان مبتلا به درماتيت آتوپيک، التهابي محدود به پلک‌هاي فوقاني دارند. اين افراد ادعا مي‌کنند به چيزي آلرژي دارند، اما حذف آلرژن‌هاي التهابي ممکن است مشکل را حل نکند. مالش عادتي پلک‌هاي ملتهب به‌طور تيپيک وجود دارد.
ليکنيفيکاسيون ناحيه آنوژنيتال: ليکنيفيکاسيون ناحيه آنوژنيتال احتمالا در بيماران مبتلا به درماتيت آتوپيک از ديگران شايع‌تر است. نواحي گرم و مرطوب‌تر ممکن است با خارش تحريک شوند.
چگونه اگزمای سرشتی تشخیص داده می شود؟
یك ضایعه خارش دار با خصوصیات فوق الذكر ، همراه بایك تاریخچه خانوادگی از آلرژی، می تواند نشانگر بیماری اگزمای سرشتی باشد .درمان مناسب ، به موقع ومداوم توسط یك متخصص پوست می تواند موجب آسودگی بیماری شده ونیز شدت ودوره بیماری را كاهش دهد . بیماری همیشه از یك الگوی معین پیروی نمی كند .
ضایعات ممكن است در كف وپشت دست ها ، انگشتان ویا حتی روی پاها پدید آیند. در این مناطق ، ضایعات ضخیم شده ، دلمه بسته وترشح دار ممكن است سالها وجود داشته باشند .
درمان درماتيت آتوپيک
اهداف درمان شامل تلاش براي حذف التهاب و عفونت و حفظ و بازسازي سد لايه شاخي پوست با کاربرد نرم‌کننده، کاربرد ضدخارش‌ها براي کاهش آسيبي که خود شخص براي پوست گرفتار ايجاد مي‌کند و کنترل فاکتورهاي تشديد‌کننده است. بيشتر بيماران را مي‌توان در کمتر از ۳ ماه تحت کنترل درآورد.
محدوديت‌های غذايی
در بین تعداد کمی از کودکان و بزرگسالان مبتلا به درماتیت آتوپیک، که در آزمون تحریکی غذا پاسخ مثبت دارند، تشدید علائم اگزمایی مشاهده می‌شود. احتمالاً بیش از ۵۰ درصد کودکان مبتلا به درماتیت آتوپیک که به درمان‌های روزمره پاسخ نمی‌دهند، حساسیت به غذا دارند. با برنامه‌ریزی یک رژیم مناسب و محدودیت‌های غذایی، بهبود قابل توجهی در علائم بالینی در یک یا دو ماه ایجاد می‌شود. حساسیت غذایی معمولاً ناشی از تعداد محدودی آنتی‌ژن است و ممکن است پس از مدتی بهبود یابد. بعد از مصرف غذاهایی که حاوی هیستامین هستند، در ۵۰ درصد بیماران مبتلا به درماتیت آتوپیک، تشدید علائم اگزما مشاهده شده است.
آنتي‌هيستامين‌ها
به‌طور کلي آنتي‌هيستامين‌ها آثار درماني محدودي ايجاد مي‌کنند. اثر کمي بر تسکين خارش اما اثر مطلوبي بر خواب دارند و به خواب راحت‌تر کمک مي‌کنند. اين نکته را بايد در مورد شيرخواران و بالغان درنظر داشت. برحسب نياز فرد، آنتي‌هيستامين را مي‌توان به‌طور مداوم يا قبل از خواب تجويز کرد. تداوم آنتي‌هيستامين‌ها براي دوره کوتاهي بعد از رفع التهاب، به ايجاد دوره نقاهت آرام کمک مي‌کند. بيشتر بيماران هيدورکسي زين را به خوبي تحمل مي‌کنند. دوز آن طيف گسترده‌اي دارد و احتمال بروز عوارض جانبي کم است. آنتي‌هيستامين‌هاي موضعي، مي‌توانند درجاتي از بي‌حسي را در منطقه ضايعه ايجاد کنند.
درمان عوامل عفونی
آنتي‌بيوتيک‌هاي ضداستافيلوکوکي در درمان بيماراني که عفونت يا کلونيزاسيون با استاف طلايي دارند، بسيار موثر است. اريترومايسين و ماکروليدهاي جديدتر مانند آزيترومايسين و کلاريترومايسين براي بيماراني که به سوش‌هاي استاف طلايي کلونيزه مقاوم نيستند موثر است. براي استاف اورئوس مقاوم به ماکروليدها يک پني‌سيلين پني‌سيليناز مقاوم مثلا دي کلوگزاسيلين، اگزاسيلين يا کلوگزاسيلين ارجح است. سفالوسپورين‌هاي نسل اول براي پوشش عفونت‌هاي استافيلوکوکي و استرپتوکوکي پيشنهاد مي‌شوند. موپيروسين موضعي در درمان ضايعات عفوني‌شده موثر است. با اين وجود در بيماران مبتلا به عفونت ثانويه، يک دوره آنتي‌بيوتيک سيستميک توصيه مي‌شود.
کورتيکواستروييدها
مصرف کورتيکواستروييد سيستميک همانند پردنيزون خوراکي به ندرت در درمان درماتيت آتوپيک مزمن انديکاسيون دارد، اما گاهي يک دوره درمان با کورتيکواستروييد خوراکي لازم مي‌شود. معمولا درمان بهبود قابل‌توجهي به دنبال دارد ولي قطع دارو ممکن است باعث شعله‌ور شدن مجدد شود. در اين موارد بهتر است دارو را به تدريج کم کرد. کاربرد کورتيکواستروييد موضعي و نرم‌کننده‌ها از پديده تشديد حاصل از قطع جلوگيري مي‌کند.
چگونه می توان از بیماری پیشگیری کرد؟
تا جایی که ممکن است، باید از تماس با عوامل تشدید کننده بیماری همچون مواد تحریک‌کننده، صابون‌های قوی، گرما، تعرق و مواد حساسیت‌زا خودداری شود. استفاده مداوم از مرطوب‌کننده‌ها، به ویژه پس از استحمام، به منظور حفظ رطوبت پوست از اصول اساسی پیشگیری است. می‌توان از وازلین یا کرم‌های مرطوب‌کننده مختلف که در دسترس هستند، استفاده کرد.
- برای والدین کودکان مبتلا به اگزمای آتوپیک، توصیه‌های زیر وجود دارد:
جعبه نرم‌کننده را به عنوان بخشی از برنامه‌های مراقبت روزانه پوست خود قرار دهید. این کار را به صورت منظم و با حوصله انجام دهید و اجازه ندهید کودک شما این کار را به تنهایی انجام دهد. - سعی کنید لباس زیر کودک همواره از جنس نخ باشد و در اندازه‌ای که ممکن است، از تماس پوست با لباس‌های نایلونی و پشمی خودداری کنید.
- استحمام به بدن اگزمایی آسیبی وارد نمی‌کند، اما استفاده از آب داغ و صابون چرا؟ بنابراین، بهتر است با آب ملايم و محصولات غيرصابوني يا صابون‌هاي بسيار ملايم پوست را تميز كنيد. همچنین پس از استحمام، از سایش قوی با حوله خودداری کنید و بلافاصله از مرطوب کننده استفاده کنید.
- اگر پزشک شما توصیه می‌کند که برای مدتی از آنتی‌بیوتیک یا کرم‌های کورتیکوستروئیدی استفاده کنید، باید به دستور وی عمل کنید. استفاده صحیح از این داروها هیچ خطری برای کودک شما ندارد.
- درمان اگزمای دست زمان و صبر می‌طلبد. همچنین، کودکان مبتلا به اگزمای آتوپیک شدید اغلب از لحاظ روانی با دیگران متفاوت هستند، بنابراین نیازمند توجه ویژه و مناسبی هستند.
