کچلی سر (عفونت قارچی پوست سر) قارچی است که پوست سر و در برخی موارد ابروها و مژه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مجموعه این قارچ‌ها که موجب بروز این بیماری می‌گردند درماتوفیت نام دارند (متعلق به جنس و رده‌ی تریکوفیتون یا میکروسپوروم).قارچ پوست سر باعث ایجاد نقاطی کوچک با ظاهر سیاه و یا طاسی و احساس خارش در پوست سر می‌شوند.
این بیماری به‌شدت مسری هستند ، قارچ سر اغلب در اثر شرایط بهداشتی نامناسب و قرار گرفتن پوست سر برای مدت طولانی در شرایط گرم و مرطوب گسترش می‌یابد. بیماری مذکور معمولاً کودکان خردسال را تحت تأثیر قرار می دهد . قارچ سر در دنیا بسیار رایج بوده (در هردوی مناطق شهری و حومه شهرها) و از طریق تماس با فرد مبتلا شیوع می‌یابد. بااین‌وجود، کچلی سر به‌راحتی و با استفاده از داروهای ضدقارچ و نگهداری بیمار در شرایط بهداشتی مناسب درمان می‌شود.
چه کسانی دچار کچلی سر می‌گردند؟ ( پراکندگی بر مبنای سن و جنس)
کچلی سر یک بیماری است که در صورت فراهم شدن شرایط و عوامل رشد قارچ بر روی سر، ممکن است افراد از هر سن، جنس، نژاد و قومیت را تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری به طور عمومی در کودکان خردسال (تقریباً تا سن ۱۰ سال) از جمله کودکان نوپا، کودکان دانش‌آموز و کودکانی که در مراحل قبل از بلوغ قرار دارند، رایج است، اما به‌ندرت در بزرگسالان دیده می‌شود. همچنین، به طور کلی، این بیماری با نسبت شیوع بالاتری در پسران نسبت به دختران مشاهده می‌شود (با نسبت تقریبی ۵ به ۱).
چه عواملی مستعد کننده‌ی کچلی سر هستند؟
عوامل بالقوه‌ی کچلی سکه ای عبارت‌اند از:
- کودکانی که به‌طور خاص در مدارس، مهدکودک‌ها، پارک‌ها و مناطق بازی در تماس با دیگر کودکان آلوده قرار می‌گیرند.
- افراد ساکن در نواحی پرجمعیت و گرم و مرطوب و با شرایط معیشتی ضعیف.
- کودکان دارای تعریق در ناحیه پوست سر
- افراد دارای آسیب‌های سطحی و جزئی بر روی سر
- استفاده مشترک از وسایلی مانند شانه، فرش، ملحفه، حوله حمام و برس با افراد مبتلابه این قارچ.
- بازی کردن با حیوانات خانگی آلوده به قارچ
- غفلت کردن از بیماری قارچی سایر نواحی بدن
- اگر فرد دارای سیستم ایمنی ضعیف و یا مبتلابه دیابت باشد به میزان بیشتری مستعد ابتلا به بیماری‌های قارچی مانند عفونت قارچی پوست سر می‌باشد.
- افراد دارای سابقه بیماری‌های قارچی به میزان بیشتری در معرض خطر قرار دارند.
قابل ذکر است که داشتن یکی از عوامل مستعد کننده بدین معنا نیست که شخص به‌طورقطع به این وضعیت دچار خواهد شد. داشتن این عامل، شانس ابتلای فرد به این وضعیت را افزایش می‌دهد. برخی از عوامل مستعد کننده مهم‌تر از دیگر عوامل می‌باشند. همچنین، اگر فردی فاقد یکی از عوامل مستعد کننده باشد بدین معنا نیست که او به این بیماری مبتلا نخواهد شد. بسیار مهم است که در مورد تأثیر عوامل مستعد کننده با پزشک خود گفتگو نمایید.
علت کچلی سر چیست؟ (سبب‌شناسی)
کچلی سر یا عفونت قارچی پوست سر به وسیله قارچ‌ها ایجاد می‌شود. در واقع، قارچ‌ها به صورت طبیعی در افراد سالم نیز وجود دارند. آنها در سلول‌های مرده‌ای که سطح پوست را پوشانده‌اند حضور دارند. اما پوست تمیز و خشک قابلیت رشد قارچ را کاهش می‌دهد. با این حال، در شرایط گرم و مرطوب، رشد و تکثیر قارچ افزایش می‌یابد. قارچ‌هایی مانند تریکوفیتون و میکروسپوروم که از نوع کپک می‌باشند، در مناطق گرم و مرطوب پخش می‌شوند و باعث ایجاد بیماری در پوست سر می‌شوند.
عوامل زیر می‌توانند به گسترش کچلی پوست سر کمک کنند:
- تماس مستقیم با افراد آلوده
- مواجهه با حیوانات خانگی آلوده
- استفاده از وسایل مشترک
علائم و نشانه‌های کچلی سر کدم‌اند؟
علائم و نشانه‌های کچلی عبارت‌اند از:
- قارچ معمولاً ریشه مو (فولیکول) و بدنه مو را تحت تأثیر قرار می‌دهد که نهایتاً موجب شکنندگی، ریزش مو و بروز الگوهایی از نقاط سیاه‌رنگ و پوسته‌پوسته بر روی سر می‌شود.
- سوزش و خارش، تشدید احساس سوزش، تشکیل کیسه‌های قرمزرنگ (ظاهر کیسه‌مانند) و ضایعات حاوی مایع بر روی سطح سر
- با گذشت زمان پوست سر دچار شکاف شده و پوست می‌اندازد و پوست حساس اولیه و بافت داخل آن به‌طور دردناکی متورم می‌شود.
- هنگامی‌که تاول‌ها پاره می‌شوند، ساختارهای زبری قابل‌مشاهده بوده و همچنین موها کرکی شده و بقایای سلول‌های مرده دیده می‌شوند.
کچلی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
کچلی به‌صورت بصری و با چشم قابل‌تشخیص است و پزشک بر اساس یک معاینه ساده شرایط می‌تواند بیماری را تشخیص دهد. بااین‌حال به‌طورمعمول با استفاده از آزمون‌های زیر می‌توان وجود بیماری را تأیید کرد:
- نمونه‌ای از مو و یا پوست سر به‌منظور تشخیص وجود قارچ به‌صورت میکروسکوپی بررسی گردد.
- آزمون لامپ وود- استفاده از اشعه‌های ماوراءبنفش به‌منظور بررسی ویژگی‌های فلورسنتی
- بررسی میکروسکوپی بافت زنده پوست آسیب‌دیده‌ی سر (این آزمون به‌ندرت انجام می‌پذیرد)
- در نظر گرفتن یک تشخیص افتراقی به‌منظور حذف دیگر عارضه‌های پوستی
- بسیاری از بیماری‌های بالینی ممکن است نشانه‌ها و علائم مشابهی داشته باشند. پزشک شما ممکن است آزمون‌های مضاعفی را برای رد کردن سایر بیماری‌های بالینی و رسیدن به تشخیص قطعی انجام دهد.
عوارض احتمالی کچلی سر کدم‌اند؟
عوارض ناشی از کچلی سر عبارت‌اند از:
احتمال سرایت به دیگر نواحی بدن ازجمله کشاله ران، بالاتنه، دست‌وپا و غیره
ریزش موی دائمی و طاسی تکه‌ای ممکن است به علت وخامت عارضه در پوست سر ایجاد شود. این مسئله ممکن است منجر به بروز التهابات به‌شدت دردناک بر روی پوست سر و تاول‌های چرکی ناشی از ساختارهای خشن گردد.
کودکان مبتلابه عفونت قارچی پوست سر ممکن است به خاطر ظاهرشان توسط دیگر کودکان مورد تمسخر و دوری قرار گیرند و بدین علت رنج می‌برند.
اقدامات درمانی برای کچلی سر عبارت‌اند از:
- بسیاری از قارچ‌های پوستی به‌خوبی به استفاده از داروهای ضد قارچ غیر نسخه‌ای پاسخ می‌دهند.
- رایج‌ترین، مقرون‌به‌صرفه ترین و قابل‌اعتمادترین داروی خوراکی مورد توصیه، گریزوفلووین است. دیگر داروهای ضد قارچی ممکن است عوارض جانبی داشته باشند (از این جهت باید با احتیاط تجویز گردند).
- مراقبت از خود به منظور کاهش طول دوره درمان نیز ضروریست. برخی از این گام‌های اساسی که باید در طول درمان دنبال شوند عبارت‌اند از:
- شستشو و تمیز کردن منظم مو و پوست سر با یک شامپوی دارویی به‌منظور جلوگیری از سرایت بیماری به دیگر نواحی
- استفاده از حوله، شانه و برس سرهای تمیز و ضدعفونی شده
- ضدعفونی کردن فضاهای مشترک رایج مانند توالت، حمام، وان حمام، آشپزخانه و اتاق خواب
- مصرف منظم داروهای خوراکی تجویز شده
- به منظور جلوگیری از بروز مجدد بیماری، اقدامات درمانی ضدقارچی باید برای مدت طولانی انجام پذیرند، حتی پس از تحت کنترل درآمدن شرایط.
چگونه می‌توان از کچلی سر جلوگیری نمود؟
برخی از گام‌های اساسی به‌منظور اطمینان از جلوگیری از این بیماری به‌ویژه زمانی که عوامل مستعد کننده زیاد هستند عبارت‌اند از:
- پوست و موی سر را تمیز و خشک نگه داشته و به‌طور منظم از شامپو استفاده کنید.
- بسیار مهم است که اطمینان حاصل نمایید کودکان برحسب عادت معمول دست‌های خود را می‌شویند و همچنین بدنشان را تمیز و خشک نگه می‌دارند.
- مناطقی که به‌طور منظم باید توسط کودکان در بهترین و بهداشتی‌ترین شرایط نگهداری شود.
- قارچ به‌وسیله تماس منتقل می‌گردد، ازاین‌رو فرد بایستی از به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی متداول همچون شانه سر، حوله حمام و تختخواب و ملحفه‌های آن اجتناب نماید.
- بیماری کچلی می‌تواند از طریق حیوانات آلوده و به‌ویژه حیوانات خانگی شیوع یابد. این حیوانات ممکن است علائمی از طاسی در نقاطی از بدن نشان دهند و گاهی ممکن است بدون علامت باشد.
- هرگونه بیماری قارچی را فوراً درمان نموده و از سرایت آن به سایر نواحی بدن جلوگیری نمایید.
- به کودکان آموزش داده و آنها را در مورد قارچ‌ها آگاه سازید و به آنها بگویید که چگونه نشانه‌های خاص بیماری را به‌سرعت شناسایی نمایند.
پیش بینی و تشخیص کچلی سر چیست؟ (نتایج و راه‌حل‌ها)
صرفنظر از شدت بیماری و اقدامات درمانی انجام شده، عفونت قارچی پوست سر ممکن است به مدت ماه‌ها ادامه یابد. اما این بیماری به خوبی به درمان‌های ضد قارچی و مراقبت شخصی پاسخ می‌دهد. برای جلوگیری از بازگشت بیماری، حتی پس از بهبود علائم، درمان باید ادامه یابد. در صورت گسترش بیماری به مناطق دیگر از بدن یا همراهی با رشد و ظهور باکتری‌ها، نیاز به یک دوره درمان گسترده با آنتی‌بیوتیک‌ها نیز وجود دارد.
اطلاعات مفید و مرتبط درباره کچلی عبارتند از:
- افراد مبتلا به دیابت یا سایر بیماری‌های سیستم ایمنی ضعیف، در صورت بروز هرگونه عفونت قارچی پوستی باید به طور فوری تحت درمان و مصرف داروهای مورد نیاز قرار گیرند.
