در دوران بارداری به احتمال زیاد ترک‌هایی روی پوست بدن ایجاد می‌شود و از هر ۱۰ بانوی باردار ۹ مادر با این تغییر شکل پوستی ناخوشایند مواجه می‌شوند. اما ترک پوست در بارداری در بسیاری از موارد بیش از اندازه بزرگ، قرمز یا ترسناک نیستند و بعد از لاغری شکم و بقیه بدن مرور زمان محو می‌شوند. به علاوه روش‌های بسیاری وجود دارد که می‌توان به کمک آن ها نیز تعداد این ترک‌های پوستی را کاهش داد و کاری کرد تا ترک‌های ایجاد شده چندان جلب توجه نکند.
شکل ظاهری ترک‌های پوستی
ترک و خطوط پس از بارداری، به طور علمی به آنها گراویداروم استریا گفته می‌شود، شامل فرورفتگی‌های کوچکی روی سطح پوست است که به شکل خطوط یا رگه‌ها در پوست ظاهر می‌شوند و با حرکت رشد جنین در دوران بارداری، به طور سریعتر و بیشتر افزایش می‌یابند. ترک‌های بارداری روی پوست سفید معمولاً رنگی مایل به صورتی، ارغوانی یا قرمز دارند، در حالی که روی پوست تیره، رنگ آن روشن‌تر از پوست اطراف ترک است.
ترک‌ها بر روی پوست بدن، به ویژه در دوران بارداری، بیشترین وضوح را دارند؛ اما در ۶ تا ۱۲ ماه پس از زایمان، تجمع رنگدانه‌ها معمولاً کاهش می‌یابد و ترک‌ها کمتر جلب توجه می‌کنند، تا آنکه در نهایت به رنگ نقره‌ای کاهش می‌یابند. با این حال، برخی از نقاط ناهمواری روی ترک‌های شکم در دوران بارداری همچنان مشهود است.
محل ایجاد شدن ترک‌های حاملگی
ترک‌های حاملگی تنها روی شکم ایجاد نمی‌شود، هر چند این ترک‌های پوست روی شکم شدیدتر از دیگر بخش‌های بدن است. ران، کشاله ران، باسن و سینه نیز محل‌هایی هستند که ممکن است روی آنها ترک مشاهده شود. به علاوه برخی بانوان باردار با ترک‌های پوستی عجیبی روی پشت بدن، ساق پا و بازو مواجه می‌شوند.
علت ایجاد شدن ترک‌های حاملگی
ترک پوست نتیجه کشیده شدن سریع پوست است، به همین دلیل است که این ترک‌ها روی پوست بدن افرادی که باردار نیستند اما کاهش یا افزایش وزن سریعی داشته‌اند نیز دیده می‌شود. گذشته از هر چیز بارداری باعث می‌شود که پوست سریعتر و بیشتر از حالت معمولی کشیده شود.
کشیده شدن عملاً در لایه درم، لایه میانی از سه لایه پوست، رخ می‌دهد که از فیبرهای، یا الیاف، محکمی تشکیل می‌شود که به یکدیگر متصل هستند و کشیده شدن پوست در هنگام رشد بدن را ممکن می‌سازند. اما اگر بدن بسیار سریع ظرف مدتی کوتاه، مانند دوران بارداری، رشد کند، این فیبرها باریک می‌شوند، کشش بیش از اندازه‌ای به آنها وارد می‌شود یا حتی پاره می‌شوند.
هورمون‌های بارداری نیز وضعیت را وخیم‌تر می‌کنند. چون این هورمون‌ها به کلاژن و الاستین موجود در پروتئین‌های لایه میانی پوست که نگهدارنده پوست هستند و به آن خاصیت ارتجاعی می‌دهند، آسیب می‌زنند، می‌توان آنها را نیز تاحدی مسئول ایجاد ترک‌های حاملگی دانست.
هر چند ترک‌های حاملگی ظاهری ناخوشایند دارند، اما کاملاً بی‌خطر هستند و هیچ عارضه‌ای را برای مادر و نوزاد به دنبال ندارند.
دلیل بیشتر بودن ترک‌های حاملگی در برخی مادران
تعداد ترک‌های حاملگی در برخی بانوان باردار بسیار زیاد است، عده‌ای چند ترک را مشاهده می‌کنند و گروهی آن‌قدر خوش شانس هستند که هیچ ترکی زیبایی پوستشان را خدشه‌دار نمی‌کند.
متاسفانه هیچ راهی برای پیش‌بینی کردن این که هر فرد در کدام گروه قرار می‌گیرد، وجود ندارد. اما عواملی هستند که احتمال شکل‌گیری ترک‌های پوستی را افزایش می‌دهند:
- افزایش وزن: هر چه پوست در دوران بارداری بیشتر و سریعتر کشیده شود، احتمال ایجاد ترک‌های حاملگی بیشتر خواهد بود. بنابراین شکل‌گیری ترک‌های پوستی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود اگر:
- افزایش وزن سریعی در یک مرحله از بارداری رخ دهد.
- مادر دوقلو، سه قلو یا بیشتر باردار باشد.
- نوزاد بزرگ باشد.
- مایع آمنیوتیک بیش از اندازه باشد.
* هورمون‌ها: اگر بدن مقدار زیادی هورمون کورتیزول ترشح کند، وضعیت ایجاد ترک‌های پوستی وخیم‌تر می‌شود. کورتیزول میزان کلاژن پوست یعنی پروتئینی را کاهش می‌دهد که در لایه میانی پوست وجود دارد و خاصیت کشسانی فیبرهای پوستی را حفظ می‌کند.
* وراثت: اگر مادری در دوران بارداری با ترک‌های حاملگی مواجه شود، احتمال این که دختر وی نیز در آینده چنین ترک‌هایی را روی پوست ببیند، بسیار بالا خواهد بود، چون نوع پوست ارثی است و بعضی انواع پوست نسبت به بقیه به طور طبیعی خاصیت ارتجاعی بیشتری دارد.
نشانه‌ها و علائم
پوست پیش از پدیدار شدن ترک‌های پوستی نازک و صورتی رنگ می‌شود و فرد احساس خارش می‌کند.
ترک‌های روی پوست ابتدا به صورت رگه‌های برآمده چین‌داری ایجاد می‌شود که بسته به رنگ پوست قرمز، صورتی، ارغوانی، قهوه‌ای مایله به قرمز یا قهوه‌ای تیره هستند. این رگه‌ها در نهایت محو و مسطح می‌شوند و به مرور رنگشان به نقره‌ای تغییر می‌یابد و دیگر چندان جلب توجه نمی‌کنند. البته این فرایند ممکن است سال‌ها به طول بیانجامد.
آزمایش‌ها و تشخیص
ترک‌های روی پوست بدن به راحتی با توجه به معاینه پوست و بررسی سابقه پزشکی تشخیص داده می‌شود. پزشک معمولاً پرسش‌هایی را در مورد نشانه‌ها و علائم، داروهای مصرفی و عارضه‌ها و بیماری‌های فعلی مطرح می‌کند.
ترک‌های پوستی به خودی خود خطرناک نیستند و هیچ مشکلی را به وجود نمی‌آورند. این ترک‌ها در موارد نادر بیانگر ابتلا به عارضه‌ای اصلی و زیربنایی هستند که باید تحت نظر قرار گیرد یا درمان شود.
درمان
پیشنهاد می‌کنیم برای دستیابی به بهترین نتیجه در اولین فرصت ممکن پس از تولد نوزاد برای درمان ترک شکم بعد از زایمان اقدام شود. اگرچه درمان‌های خانگی مانند ماساژ، کرم و لوسیون در به تاخیر انداختن و جلوگیری از ترک شکم در بارداری یا محو کردن آنها مؤثر هستند، اما این روش‌های متعارف قدیمی واقعاً ترک‌ها را درمان نمی‌کنند و از بین نمی‌برند. در ادامه روش‌هایی برای از بین بردن ترک‌های پوستی آورده شده است.
میکرودرم ابریژن
میکرودرم ابریژن روشی پرطرفدار برای درمان ترک پوست عارضه‌های پوستی گوناگون، مانند جوش و آکنه، جای جوش، ترک‌های پوستی و پیری پوست، به شمار می‌رود. این عمل ظاهر پوست را با اصلاح ناهنجاری‌های خطوط پوستی بهبود می‌بخشد و ترک‌های پوستی ناچیز را در مراحل اولیه از بین می‌برد.
در این عمل از دستگاهی استفاده می‌شود که کریستال‌های ریزی را روی پوست می‌پاشد، سپس با لوله مکنده کریستال‌ها و سلول‌های پوستی مرده از روی سطح پوست جمع می‌شود. لایه رویی پوست به آرامی برداشته می‌شود و به این ترتیب رشد پوست جدید با خاصیت ارتجاعی مطلوب تحریک می‌شود.
میکرودرم ابریژن به ندرت با اثرهای جانبی همراه است و در مقایسه با درمان‌های موضعی مبتنی بر رتینوئیک اسید نتایج بهتری را به دست می‌دهد، چون رعایت توصیه‌های پس از عمل میکرودرم برای بیماران بسیار آسان‌تر است.
جراحی با لیزر
بسیاری از افراد تمایل دارند ترک‌های پوستی خود را با استفاده از لیزر درمان کنند، زیرا این روش دارای مزایای زیادی است، از جمله زمان بهبود کوتاه و هزینه کمتر نسبت به جراحی شکم. با این حال، باید توجه داشت که لیزر واقعاً ترک‌های پوستی را کاملاً از بین نمی‌برد و تنها تجمع رنگدانه‌ها در محل ترک را کاهش می‌دهد، بنابراین در عمل به صورت قطعی و کامل برای درمان ترک‌های پوستی کارآمد نیست.
جراحی با استفاده از لیزر فقط برای پوست‌های تیره مناسب است و به همین دلیل کارایی آن در مراحل ابتدایی ترک‌ها، زمانی که ترک‌ها ارغوانی یا قرمز تیره هستند، بیشتر است.
اگر ترک‌های پوستی قبل از اینکه مورد درمان با لیزر قرار بگیرند، قسمتی از آنها محو شده باشد، جراحی با استفاده از لیزر احتمالاً روش مناسبی برای حذف باقی‌مانده ترک‌ها نخواهد بود. در واقع، افرادی که پوست روشن دارند و ترک‌های سطحی دارند، بهترین نتیجه را از جراحی با لیزر خواهند گرفت.
لایه‌برداری شیمیایی
لایه‌بردارهای پوست موادی شیمیایی هستند که روی ناحیه مورد نظر، معمولاً صورت، استعمال می‌شوند تا پوست را در واکنشی شیمیایی بسوزانند و در نتیجه لایه رویی برداشته شود و جوش، آکنه و خطوط روی پوست از جمله ترک شکم در بارداری درمان شود. پوست پس از لایه‌برداری شیمیایی مانند زمان آفتاب سوختگی به نظر می‌رسد. امروزه در اسپاها، چشمه‌های آب گرم و سالن‌های زیبایی به وفور از این مواد استفاده می‌شود و می‌توان آنها را از داروخانه‌ها تهیه کرد.
دلیل اصلی کاربرد گسترده لایه‌بردارهای شیمیایی این است که نتایج آها فوری است و پوست بلافاصله پس از عمل جوان‌تر، سالم‌تر و محکم‌تر به نظر می‌رسد. در حال حاضر برخی پزشکان از این مواد برای کاهش یا رفع ترک‌های روی پوست بدن نیز استفاده می‌کنند. اگرچه چون این مواد ترک‌ها را واقعاً حذف نمی‌کنند، لایه‌برداری مجدد باید پس از ۶ ماه انجام شود تا پوست همچنان صاف و یکدست باقی بماند.
کرم‌ها و پمادها
کرم‌ها و پمادها، مانند سرم مخصوص جای جوش، برای کاهش و محو کردن ترک بارداری و چاقی و لاغری نیز مؤثر است، به ویژه اگر طی چند ماه نخست پس از زایمان به طور منظم استفاده شود. کرم‌ها و سرم‌های پوستی با مرطوب و منعطف نگه داشتن پوست ترمیم طبیعی آثار به جا مانده از ترک‌های پوستی را ممکن می‌سازند.
جراحی
جراحی زیبایی شکم، یا به عبارت دقیق‌تر جراحی پلاستیک شکم، به عنوان بهترین روش برای حذف دائمی ترک‌های پوستی و ایجاد اندامی متناسب، انجام می‌شود.
در این نوع جراحی، که با نام ابدومینوپلاستی شناخته می‌شود، پوست زیر ناف، جایی که بیشترین ترک‌های ناشی از بارداری واقع می‌شوند، برداشته می‌شود. این عمل باعث حذف کامل و ظاهر ناخوشایند ترک‌ها می‌شود. علاوه بر شکم، جراحی پلاستیک قابل انجام در هر بخشی از بدن است که دارای پوست اضافی باشد، از جمله ران‌ها یا بالای بازو. پس از جراحی شکم، مانند سایر عمل‌های جراحی، یک جای زخم روی بدن باقی می‌ماند که در طول یک سال تقریباً به‌طور کامل بهبود می‌یابد. برش‌های جراحی معمولاً در قسمت پایین شکم قرار می‌گیرند تا به‌طور مناسبی تحت لباس قابل پنهان شدن باشند.
