بیماری زونا: علائم، علت و درمان

بيماري زونا ممکن است در هر فردي که به آبله مرغان مبتلا مي‌شود، بروز کند. بعد از آنکه علائم بيماري آبله مرغان رفع شود، ويروس عامل اين بيماري در بدن باقي مي‌ماند. اگر اين ويروس دوباره فعال (بيدار) شود، موجب پيدايش زونا خواهد شد که طي آن تاول‌هاي دردناک و با خارش شديد بر روي پوست ايجاد مي‌شود.

بيماري زونا بيشترين ميزان شيوع را در بين بزرگسالان دارد. يک واکسن براي افراد بالاتر از ۵۰ سال عرضه شده است که مي‌تواند از بروز زونا جلوگيري کند. متخصصين پوست استفاده از اين واکسن را براي همه افراد ۵۰ ساله و مسن‌تر توصيه می‌کنند.

اگر شما به زونا مبتلا شدید، استفاده از داروهای ضد ویروس می‌تواند در تخفیف و کوتاه کردن زمان علائم این بیماری مؤثر باشد. این نوع دارو حتی می‌تواند از ایجاد دردهای عصبی طولانی مدت ناشی از این بیماری جلوگیری کند. بیشترین تأثیر داروی ضد ویروس هنگامی مشاهده می‌شود که مصرف آن ظرف سه روز بعد از ظاهر شدن تاول‌ها آغاز شود.

علائم و نشانه‌های بیماری زونا

تاول‌های ناشی از زونا در مقایسه با تاول‌های آبله مرغان، دارای درد بیشتر و خارش کمتری هستند. شایع‌ترین نشانه‌ها (آنچه قابل مشاهده است) و علائم (آنچه احساس می‌شود) زونا عبارتند از:

هشدار: یک قسمت از پوست ممکن است سوزش، خارش یا حساسیت شدیدی را تجربه کند. این حالت معمولاً در ناحیه کوچکی از پوست، در یک سمت بدن مشاهده می‌شود. این علائم ممکن است ثابت باشند و یا با گذشت زمان ظاهر و محو شوند. در اکثر افراد، این علائم به مدت یک تا سه روز ظاهر می‌شوند، اما ممکن است مدت زمان بیشتری هم داشته باشد.

جوش: پس از مرحله قبل، در همان قسمت پوست، جوش‌هایی شکل می‌گیرند.

تاول‌ها: جوش‌ها به سرعت به مجموعه‌ای از تاول‌های برجسته تبدیل می‌شوند. این تاول‌ها قبل از آنکه پوسته پوسته و برطرف شوند، به رنگ زرد یا خونی در می‌آیند. معمولاً تاول‌ها به مدت ۲ تا ۳ هفته حضور دارند.

زونا: این قسمت از پوست، قبل از ظاهر شدن تاول‌های زونا بسیار دردناک می‌شود.

• درد: تاول بدون درد در بیماری زونا چندان معمول نیست. شدت درد ناشی از این بیماری به اندازه‌ای است که غالباً پزشک برای درمان آن داروهای مسکن تجویز می‌کند. وقتی که تاول‌ها خوب شد، درد ناشی از آن هم رو به کاهش می‌گذارد، اما این درد ممکن است تا چندین ماه بعد از برطرف شدن تاول‌ها نیز ادامه داشته باشد.
• علائم شبیه سرماخوردگی: در زمان بروز جوش‌ها ممکن است فرد مبتلا، احساس تب یا سر درد داشته باشد.

چه کسی به زونا مبتلا می‌شود؟

بیماری زونا در افرادی بروز می‌کند که در گذشته به بیماری آبله مرغان مبتلا شده باشند. در واقع خطر ابتلاء به زونا در افرادی که آبله مرغان گرفته‌اند، بیشتر است. این افراد:

• سن ۵۰ سال یا بیشتر دارند.
• بیماری یا آسیب دیدگی خاصی دارند.
• تحت شرایط استرس شدید هستند.
• از ضعف سیستم ایمنی رنج می‌برند.

برخی از بیماری‌ها یا درمان‌های پزشکی می‌تواند باعث ضعف سیستم ایمنی افراد و افزایش خطر ابتلاء به زونا شود که مهم‌ترین آن عبارت است از:

• سرطان
• ایدز (ویروس HIV)
• برخی از درمان‌های مورد استفاده برای سرطان از قبیل شیمی درمانی یا پرتو درمانی
• داروهایی که برای جلوگیری از پس زدن اندام‌های پیوندی مصرف می‌شوند.
• مصرف طولانی مدت کورتیزون

علت‌ها و دلایل بیماری زونا

بیماری زونا به علت همان ویروسی که عامل آبله مرغان است، ایجاد می‌شود. بعد از آنکه بیماری آبله مرغان در فرد مبتلا بهبود پیدا کرد، ویروس آن در بدن باقی می‌ماند. این ویروس به قسمت عصب‌های بدن رفته و در آنجا به حالت غیر فعال باقی می‌ماند. وقتی که این ویروس دوباره فعال شود، بیماری زونا را ایجاد می‌کند. اینکه چه عاملی باعث فعال شدن مجدد یا بیدار شدن ویروس می‌شود، هنوز به درستی مشخص نیست. احتمالاً ضعیف شدن کوتاه مدت سیستم ایمنی بدن باعث فعال شدن ویروس می‌شود.

زونا شدت واگیر بسیار کمتری در مقایسه با آبله مرغان دارد، اما شخصی که به زونا مبتلا باشد هم می‌تواند ویروس عامل بیماری را منتشر کند. بنابراین هر کسی که قبلاً آبله مرغان نگرفته باشد، ممکن است از افراد مبتلا به زونا بگیرد.

اگر ویروس به فردی که قبلاً آن را نداشته است منتقل شود، آن شخص به آبله مرغان مبتلا خواهد شد، اما دچار بیماری زونا نمی‌شود. نوزادان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض خطر گرفتن ویروس از افراد مبتلا به زونا هستند.

ویروس از تاول‌های باز و پوشیده نشده و یا از طریق تماس با تاول‌ها منتشر می‌شود. وقتی که تاول‌ها خشک و پوسته پوسته شد، دیگر واگیر ندارد.

متخصصین پوست چگونه زونا را تشخیص می‌دهند؟

برای تشخیص زونا، پزشک متخصص پوست وضعیت پوست را بررسی کرده و سؤالاتی از بیمار می‌پرسد.

اگر متخصص پوست هنوز هم در مورد بیماری زونا مشکوک باشد، ممکن است یکی از تاول‌ها را باز کند و از آن نمونه بگیرد. این نمونه در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. همچنین ممکن است پزشک، مایع داخل یک تاول را برای آزمایش بیشتر به یک آزمایشگاه ارسال کند.

متخصصین پوست چگونه زونا را درمان می‌کنند؟

توصیه می‌شود که افراد مشکوک به ابتلا به زونا به سرعت به پزشک مراجعه کنند، زیرا آغاز زودهنگام مراحل درمان تأثیر و کارایی بیشتری خواهد داشت، به ویژه در صورتی که چشم یا گوش درگیر باشد.

اگر بیماری زونا بدون درمان به خودی خود ترک می‌خورد، معمولاً طی چند هفته بهبود می‌یابد. اما تخصصی‌های پوست به شدت توصیه می‌کنند که این بیماری به روش مناسبی درمان شود. بسیاری از افرادی که به درمان زونا اقدام نمی‌کنند، با درد، بی‌حسی، خارش و سوزش شدیدی مواجه می‌شوند که ممکن است به مدت چندین ماه یا چند سال ادامه یابد.

بهتر است فوراً نسبت به درمان زونا اقدام کنید. روش‌های درمان زونا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• قرص‌های مسکن برای کمک به کاهش درد: درد ناشی از زونا می‌تواند بسیار شدید باشد و مصرف قرص‌های مسکن برای تسکین آن ضرورت پیدا کند.
• داروهای ضد ویروس: این دارو در زمانی تجویز می‌شود که پزشک بیماری را ظرف ۷۲ ساعت بعد از ظاهر شدن اولین جوش‌ها تشخیص دهد. هر چقدر مصرف داروی ضد ویروس زودتر آغاز شود، تأثیر بهتری خواهد داشت. مهم‌ترین داروهای ضد ویروس شامل فامسیکلوویر، والاسیکلوویر و آسیکلوویر می‌باشد. این داروها می‌تواند درد ناشی از بیماری را کاهش دهد و زمان دردناکی تاول‌ها را کوتاه‌تر کند.
• مسدود کننده عصب: این داروهای تزریقی که در صورت شدید بودن درد تجویز می‌شود، شامل یک عامل بی حس کننده و در بعضی از موارد شامل کورتیکواستروئید می‌باشد.
• کورتیکواستروئیدها: برای برخی از بیماران ممکن است جهت کاهش ورم و درد، قرص‌های کورتیکواستروئید همراه با داروی ضد ویروس تجویز شود. البته این روش درمانی چندان رایج نیست، زیرا می‌تواند باعث گسترده‌تر شدن جوش شود.

درمان درد، بعد از برطرف شدن جوش‌ها

برای این منظور برخی از داروهای ضد افسردگی، مسکن‌ها، کرم‌ها و چسب‌های بی حسی و داروهای آنتی سیژر می‌تواند مؤثر واقع شود.

از پزشک متخصص پوست در مورد عوارض جانبی احتمالی (مشکلاتی که این داروها می‌تواند بر سلامتی شما داشته باشد)، سؤال کنید.

پیامدها

‌افراد مبتلا به زونا به ندرت نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند، اما زونا می‌تواند باعث مشکلات خطرناکی از قبیل موارد زیر شوند:

• درد عصبی بعد از درمان: درد عصبی شایع‌ترین عارضه ناشی از زونا می‌باشد. زونا می‌تواند باعث درد، بی حسی، خارش و سوزش شدید شود و برای چند ماه یا حتی چند سال ادامه داشته باشد. افرادی که به این مشکل دچار می‌شوند، ممکن است ضعف شدید، بی اشتهایی و اختلال خواب نیز داشته باشند. در این افراد گاهی از اوقات حتی یک تماس کوچک مانند دست زدن به پوست می‌تواند باعث احساس درد بسیار شدیدی شود. احتمال بروز این عارضه در افراد با سن بالاتر از ۶۰ سال بیشتر است.
• زونای چشمی، یک شکل از بیماری زونا است که چشم را درگیر می‌کند و به عنوان زونای چشمی یا چشم درد ناشی از زونا شناخته می‌شود. نشانه‌ها و علائم زونای چشمی شامل تاول‌هایی در اطراف چشم یا روی پلک، ورم و قرمزی چشم یا پلک، و درد شدید در ناحیه چشم می‌باشد. برخی از بیماران در برابر نور حساسیت نشان می‌دهند. پس از ظهور زونای چشمی، شخص مبتلا ممکن است به تاری دید رنجایش پیدا کند و گاهاً احساس کند که چیزی در داخل چشم حبس شده است. اگر تاول‌ها در نزدیکی نوک بینی ظاهر شوند، می‌تواند نشانگر احتمال بروز زونای چشمی باشد. بنابراین، هرگاه تاول زونا بر روی بینی ظاهر شود، باید به سرعت به پزشک مراجعه شود. عدم درمان زونای روی بینی می‌تواند منجر به آسیب دائمی به بینایی شود و احتمال بروز گلوکوم (آب سبز یا آب سیاه)، زخم و حتی کوری چشم نیز وجود دارد. همچنین، افراد مبتلا به زونای چشمی، در معرض خطر سکته مغزی بیشتری قرار دارند.
• عفونت باکتریایی: ممکن است تاول‌های زونا عفونی شده و باعث کند شدن روند بهبودی شود. درد و قرمز شدن طولانی جوش‌ها می‌تواند نشان دهنده عفونت باشد. اگر این حالت اتفاق افتاد بلافاصله به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید. برای رفع این مشکل ممکن است به درمان با آنتی بیوتیک نیاز داشته باشید. در صورتی که عفونت باکتریایی به طور مناسب درمان نشود، می‌تواند منجر به جای زخم (اسکار) گردد.

نکاتی برای مدیریت بیماری زونا

پزشکان متخصص پوست نکات زیر را به بیماران مبتلا به زونا توصیه می‌کنند:

تسکین درد

برای کاهش درد و خارش تاول‌های زونا می‌توانید:

• جوش‌ها را با استفاده از بسته‌های یخ، پارچه خیس و سرد یا حمام خنک، سرد کنید.
• روی تاول‌ها کرم کالامین بمالید.
• روی تاول‌ها را با بانداژ شل، غیرچسبنده و استریل بپوشانید.
• لباس نخی گشاد بپوشید تا اطراف قسمت‌های صدمه دیده، آزاد باشد.

پیشگیری

واکسن زونا برای افراد با سن ۵۰ سال و بالاتر وجود دارد. مهم‌ترین مزایای گرفتن این واکسن شامل موارد زیر است:

• در یک مطالعه تحقیقاتی مشخص شد که این واکسن خطر ابتلاء به زونا را تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد.
• اگر با وجود گرفتن واکسن باز هم به زونا مبتلا شوید، شدت درد ناشی از آن کمتر خواهد بود.