با اینکه بیماری‌های قارچی پوست فراوان هستند اما در بخش‌هایی از بدن به‌ندرت دیده می‌شوند. سبیل و ریش یکی از این بخش‌ها هستند. همان‌طور که بیماری قارچ، پوست و موی سر را آلوده می‌کند می‌تواند پوست و موی این بخش را نیز آلوده کند.
کچلی ریش چیست؟
کچلی ریش یک عبارت پزشکی است که به آلودگی قارچی پوست و موهای قسمت ریش‌دار صورت اشاره می‌کند. این نوع آلودگی قارچی عمدتاً قسمت پایین صورت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است به گردن نیز گسترش یابد. اصطلاح “کچلی صورت” هم به واقعیت نشانگر آلودگی قارچی پوست صورت است و در واقع این دو عبارت پزشکی تا حدودی با یکدیگر هم‌ارزی دارند. با این حال، “کچلی ریش” به طور دقیق به آلودگی قارچی در قسمت ریش‌دار مردان، به‌ویژه در افراد بالغ و بزرگسالان، اشاره می‌کند. بیماری کچلی ریش یک بیماری پوستی نادر است و با استفاده از روش‌های بهداشتی مدرن به حداقل پراکندگی آن رسیده است.
حائز اهمیت است که کچلی ریش را با فولیکولیت (عفونت ریشه مو) اشتباه نگیریم، زیرا فولیکولیت بر روی ریش قرار می‌گیرد و درواقع درون آن زندگی می‌کند، در حالی که آلودگی قارچی و کچلی ریش دارای شرایط ویژه‌ای هستند و این دو حالت عفونتی از یکدیگر متمایز هستند.
علل کچلی ریش چیست؟
کچلی ریش به خارش آرایشگر هم معروف است زیرا این بیماری بیشتر در زمان اصلاح توسط آرایشگر با تیغ مشترک منتقل می‌شود و دانه‌های پوستی به وجود آمده خارش‌دار علت قارچ پوستی هستند. قارچی که باعث این بیماری می‌شود درماتوفیت نام دارد. این قارچ‌ها رایج‌اند و در همه جای دنیا پیدا می‌شوند. درماتوفیت عامل بیماری قارچی به نام ژوک است که در بین ران‌ها ایجاد می‌شود، این باکتری بیماری قارچی دیگری به نام پای ورزشکار را نیز سبب می‌شود که اطراف پا را آلوده می‌کند. درماتوفیت ها آنزیم‌های ویژه‌ای دارند که قادر به حضم کراتین هستند، نوعی پروتئین که لایه‌ی سخت بیرونی پوست را می‌سازد. موها و ناخن‌ها هم ترکیبی از کراتین هستند. بنابراین آلودگی درماتوفیت در زیر لایه‌ی رویی پوست گسترش نخواهد یافت. بااین‌حال درصورتی‌که بدن به حضور قارچ واکنش نشان دهد وضع متفاوت می‌شود و ممکن عفونت باکتریایی دومی هم به وجود بیاید.
گونه‌های مختلفی از درماتوفیت ها باعث به وجود آمدن کچلی ریش می‌شوند. برخی از آنها فقط به پوست انسان تمایل (انسان‌دوست) دارند و برخی دیگر به سراغ گونه‌های جانوری (حیوان‌دوست) می‌روند البته می‌توانند به انسان هم منتقل شوند. گونه‌های درماتوفیت زیر مسبب کچلی ریش هستند:
- تریکوفیتون روبروم
- تریکوفیتون منتاگروفیتس
- تریکوفیتون وروکوزوم
- میکروسپوروم کانیس
- تریکوفیتون ویولاسئوم
- تریکوفیتون مگنینی
- تریکوفیتون شوئن لاینی
گونه های قارچی دیگر که باعث بیماری کچلی ریش می‌شوند بر اساس موقعیت جغرافیایی، تماس نزدیک با حیوانات و عوامل آب و هوایی و سبک زندگی تغییر می‌کنند.
علائم کچلی ریش
در برخی از موارد خفیف کچلی ریش علائمی ندارد. گاهی هم بدون هیچ دانه‌ی مشخصی تنها احساس خارش وجود دارد. اگرچه واژه‌ی ریش در آن به‌کاربرده شده اما کچلی ریش ممکن است تنها ناحیه‌ی سبیل را موردتوجه قرار دهد. کچلی ریش بیشتر در روی چانه و گردن دیده‌شده و از آنجا گسترش پیدا می‌کند. به عفونت‌های درماتوفیت با عنوان کرم حلقه‌دار هم اشاره می‌کنند زیرا این باکتری باعث ایجاد زخم‌های حلقه مانند قرمز می‌شود. بااین‌حال این زخم‌ها همیشه به این شکل نیستند. زخم‌های پوستی کچلی ریش از لحاظ ویژگی ظاهری به دودسته‌ی برافروخته و غیر برافروخته تقسیم می‌شوند.
زخم‌های برافروخته معمولاً قرمز هستند و پوست متورم شده و دانه‌های کوچکی در روی پوست هستند که از خود موادی تراوش می‌کنند. ممکن است احساس درد هم وجود داشته باشد. در مورد غیر برافروخته، تورم و قرمزی کمتری وجود دارد و معمولاً دانه‌ای هم دیده نمی‌شود. از دست دادن مو در قسمت‌های آلوده و خارش پوست که ممکن است شدت آن متفاوت باشد رایج است. ممکن است نواحی پر مو هنگام ابتلا به قارچ بیماری کریون (آبسه‌های ملتهب چرکی با ترشحات زردرنگ) را به وجود بیاورند. این بیماری بیشتر در کچلی ریش و کچلی سر شایع است. چنانچه از ظاهر آن انتظار می‌رود دردناک باشد ولی کریون معمولاً همراه با درد و خارش نیست.
تصاویر برخی از قارچ‌های ریش
[dopts id=”1″]
تصاویر برگرفته از اطلس بیماری‌های پوستی برزیل می‌باشد.
روش درمان کچلی ریش
کچلی ریش و قارچ پوست سر هر دو منجر به کچلی سر می‌شوند و درمان آنها به روشی مشابه انجام می‌شود. در این روش، ابتدا موهای محل موردنظر تراشیده می‌شوند و سپس از ضدقارچ موضعی بر روی آن استفاده می‌شود. اگرچه عوامل موضعی برای بیشتر عفونت‌های درماتوفیت از خفیف تا متوسط موثر هستند، اما برای قارچ ریش، استفاده از عوامل ضدقارچ دهانی نیز ضروری است. برخی از داروهای ضدقارچ شامل فلوکونازول، گریزئوفولوین، ایتراکونازول و تربینافین می‌شوند.
این داروها باید به مدت ۴ تا ۶ هفته مصرف شوند تا بیماری به‌طور کامل درمان شود. برای جلوگیری از بازگشت بیماری، اقدامات پیشگیرانه نیز لازم است. در برخی موارد، قبل از درمان قارچ، اقدامات ضدباکتریایی و آنتی‌بیوتیکی لازم است، به ویژه قبل از اصلاح موهای باقی‌مانده. این اقدام به‌ویژه قبل از اصلاح موها در منطقه بیماری، بسیار مهم است زیرا اصلاح مو ممکن است باعث آسیب به پوست شود و حتی زخم‌ها برای مدت طولانی باقی بمانند.
پیشگیری از ابتلا به بیماری کچلی ریش
اگرچه این بیماری امروزه رایج نیست اما هنوز در بخش‌هایی از دنیا بیماری شایعی محسوب می‌شود. برخی از اقدامات پیشگیرانه عبارت‌اند از:
- برای اصلاح صورت همیشه از یک تیغ تمیز استفاده کنید. هرگز از تیغ مشترک استفاده نکنید و مطمئن شوید که آرایشگر هنگام اصلاح صورتتان از تیغ جدید استفاده می‌کند.
- مراقب باشید وسایل شخصی خود مانند حوله را با فردی که مبتلابه کچلی ریش است به اشتراک نگذارید. این بیماری می‌تواند منتقل شود به‌ویژه پس از اصلاح صورت که برش‌های کوچک تیغ راه را برای ورود قارچ‌ها باز می‌کند.
- برای جلوگیری از کچلی ریش، موهای صورت خود را با تیغ تمیز کنید و به خاطر داشته باشید که از تیغ تمیز استفاده کنید. استفاده از روش‌های دیگر برای تمیز کردن صورت ممکن است احتمال ابتلا به کچلی ریش را افزایش دهد.
- پس از لمس حیوانات، دست‌های خود را به طور کامل بشویید. به ویژه افرادی که مستعد به این بیماری هستند، باید بیشتر مراقبت کنند.
- همچنین، از درمان کامل عفونت‌های قارچی در قسمت‌های دیگر بدن مانند قارچ موی سر، کشاله‌ی ران و پاها اطمینان حاصل کنید تا از انتقال بیماری به صورت جلوگیری شود.
- پس از اصلاح، از یک روش ضدباکتریایی برای ضدعفونی ناحیه‌ای که اصلاح شده استفاده کنید. همچنین، برای حفظ بهداشت پوست، از مرطوب‌کننده برای مراقبت از پوستتان استفاده کنید.
