سوزاک، عفونت غشاء‌های مخاطی بوده و عامل بروز آن باکتری نایسریا گونوره‌آ است. این بیماری یکی از عفونت‌های شایع مقاربتی است که عمدتاً در خلال تماس جنسی از شخصی به شخص دیگر انتقال می‌یابد. همچنین، اگر مادر بارداری به آن مبتلا بوده و نوزادش را از طریق واژینال به دنیا بیاورد، ممکن است نوزاد نیز دچار عفونت شده و به التهاب محتلمه (عفونت چشم) مبتلا شود.
چه کسانی در معرض خطر سوزاک قرار دارند؟
افرادی که در روابط جنسی خود از وسایل حفاظتی مانند کاندوم استفاده نمی‌کنند، در مقایسه با سایر افراد، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری سوزاک قرار دارند. باکتری‌ها می‌توانند از طریق تماس جنسی به صورت واژینال، دهانی و مقعدی از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. برای انتقال این باکتری‌ها، لزومی نیست که حتماً رابطه جنسی برقرار شود، زیرا این باکتری‌ها در ترشحات مخاطی و سطوح مخاطی نیز وجود دارند. برخی از گروه‌هایی که در معرض خطر بیشتری از ابتلا به بیماری سوزاک هستند عبارتند از:
- افرادی که با چند نفر رابطه جنسی دارند.
- نوجوانان و جوانانی که فعالیت جنسی دارند.
- کودکانی که توسط یک فرد آلوده مورد آزار جنسی قرار می‌گیرند.
- نوزادانی که از طریق کانال زایمان از مادر آلوده به دنیا می‌آیند.
- زنان، به ویژه در دوران عادت ماهانه و بارداری.
نشانه‌ها و علائم سوزاک کدامند؟
نشانه‌ها و علائم سوزاک موضعی در زنان و مردان متفاوتند.
| مردان | زنان | ||||||||||||
| التهاب و مجرای پیشاب ترشحات چرک مانند سبز و غلیظ از آلت که گاهی اوقات با خون همراه است دردناک شدن ادرار (احساس سوزش) دردناک شدن بیضه‌ها |
اغلب هیچ علائمی وجود ندارد تا اینکه عفونت به مراحل پیشرفته برسد ترشحات چرک مانند سبز و غلیظ از واژن که گاهی اوقات با خون همراه است خارش یا حساس به لمس شدن فرج دردناک شدن ادرار (احساس سوزش) درد پایین شکم که می‌تواند نشانه پریتونیت یا بیماری التهاب لگن نیز باشد |
ترشح در مردان از خفیف تا شدید بوده و اگر هم درمان نشود به مرور خودبخود کاهش می‌یابد. پس از مدتی، تنها علامت باقی مانده «قطره صبحگاهی» (یک قطره خاکستری مایل به سفید از ترشح موکوسی که از مجرای پیشاب خارج می‌شود) است که با هیچ ترشح دیگری همراه نخواهد بود. علی‌رغم عدم وجود علائم، بیمار هنوز هم عفونی بوده و می‌تواند عفونت را به شریک جنسی‌اش منتقل کند. این باکتری‌ها، در صورت مقاربت مقعدی، باعث عفونت‌های مقعدی می‌شوند. این نوع عفونت‌ها، در زنان، به واسطه گسترش موضعی این باکتری‌ها نیز بروز می‌کنند. علائم مقعدی عبارت خواهند بود از درد مقعد، خارش، یبوست و ترشحات مقعدی که گاهی اوقات در آن خون دیده می‌شود، البته اغلب اوقات این عفونت‌ها هیچ علائمی ندارند. گاهی اوقات مردان و زنان مبتلا به سوزاک دچار التهاب گلو نیز می‌شوند، که بلع را به درجات مختلف مشکل می‌سازد. عفونت سوزاکی (گنوکوکی) می‌تواند به وسیله انگشت آلوده به چشم منتقل شود که در این حالت شخص به التهاب یک طرفه ملتحمه همراه با التهاب شدید و ترشح مایل به زرد دچار می‌شود.
تنها یک بخش از افراد مبتلا به سوزاک علائم بیماری را تجربه می‌کنند و نه همه آن‌ها. در واقع، در حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد مردان و تا ۸۰ درصد زنان مبتلا به سوزاک، هیچ علائمی ندارند. با این حال، اگر بیماری به درستی درمان نشود، می‌تواند ادامه یابد و گسترش یابد. به همین دلیل، در بسیاری از زنان، سوزاک به سایر اعضا و اندام‌ها منتقل شده و قبل از ظهور هرگونه علائم یا نشانه‌ای، باعث ایجاد عفونت التهابی لگن و آسیب قابل توجهی در بیمار می‌شود.
عفونت سوزاکی منتشر چیست؟
گاهی اوقات، عفونت سوزاکی گسترده یا منتشر می‌شود. علائم و نشانه‌های عفونت سوزاکی منتشر عبارتند از:
- درد مفصل یا تاندون‌ها به همراه کاهش قابلیت حرکت. آرتریت عفونیِ ناشی از سوزاک، زانو را بیش از سایر مفاصل بدن درگیر می‌کند.
- راش پوستی. تقریباً یک چهارم بیماران مبتلا به عفونت سوزاکی منتشر از این مشکل رنج می‌برند. معمولاً، در هنگام معاینه تمامی بیماران مبتلا به این بیماری، راش به اشکال زیر مشاهده می‌شود:
- پاپول‌های کوچکی که معمولاً روی بسترهای التهابی گسترده و مراکز نکروتیک به پوستول تبدیل می‌شوند
- روی تنه، دست‌ها، پاها، کف دست‌ها و کف پاها بروز می‌کند (معمولاً روی صورت، سر و اطراف دهان دیده نمی‌شود)
- کمتر به شکل ضایعات هموراژیک، اریتم گرهی، کهیر و اریتم مولتی‌فرم بروز می‌کند
- تب، لرز و بی‌قراری
لازم به یادآوری است که ممکن است بیماران مبتلا به عفونت سوزاکی منتشر در محل اصلی بروز عفونت مخاطی هیچگونه علائم یا نشانه‌های موضعی را نشان ندهند.
ضایعات پوستی ناشی از سوزاک
سوزاک چگونه تشخیص داده می‌شود؟
رنگ‌آمیزی گرم و کشت معمولترین تست‌های آزمایشگاهی مورد استفاده برای تشخیص سوزاک هستند.
سوزاک را می‌توان از طریق سواب‌های کلامیدیا، نمونه‌های ادرار و نمونه‌های سلول‌شناسی روش تین‌پرپ به وسیله تست‌های تقویت اسید نوکلئیک (NAATها) نیز تشخیص داد.
در صورت احتمال وجود بیماری التهابی لگن یک اسکن اولتراسوند هم انجام می‌شود.
- رنگ‌آمیزی گرم عبارت است از برداشتن یک نمونه از ترشح و رنگ کردن آن با یک رنگ. اغلب نتایج این تست تا پایان مشاوره یا ظرف چند ساعت آماده می‌شود. این تست برای مردان دقیق‌تر است تا زنان، به طوریکه از هر دو زن دچار عفونت تنها نتیجه تست یک نفر مثبت می‌شود.
- کشت شامل مالیدن یک سواب به محل عفونت و همچنین از گردن رحم در زنان یا از مجرای پیشاب در مردان است. می‌بایست سواب سریعاً به یک ظرف کشت وارد شود و ظرف به مدت دو روز در شرایط مناسب نگه‌داری شود تا باکتری‌ها بتوانند تکثیر شوند. این کار، هم باعث می‌شود تشخیص دقیق‌تری انجام شده و هم با فراهم آوردن اطلاعاتی در مورد آسیب‌پذیری باکتری‌ها نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها به تعیین و انجام بهتر درمان مورد نیاز کمک می‌کند. این نکته بسیار مهم است زیرا طبق گزارش‌ها، مقاومت سوزاک به طیف گسترده‌ای از آنتی‌بیوتیک‌ها در سراسر دنیا افزایش یافته، که همین در آینده درمان سوزاک را دشوارتر می‌کند.
چه درمان‌های برای سوزاک وجود دارد؟
سوزاک با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر در برابر نایسریا گونوره‌آ درمان می‌شود؛ برای جلوگیری از عوارض بیشتر این بیماری، درمان می‌بایست در اولین فرصت ممکن شروع شود.
اغلب بیماران مبتلا به سوزاک به عفونت کلامیدیا نیز مبتلا هستند، بنابراین حتماً باید از درمان هر دوی این عفونت‌ها اطمینان حاصل شود.
انتخاب آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان حساسیت‌های موضعی وابسته است. در حال حاضر در نیوزیلند، روش درمانی کلامیدیا شامل تزریق عضلانی یک دوز سفتریاکسون ۵۰۰ میلی‌گرم به همراه ۱ گرم آزیترومایسین است. اگر باکتری در زمان کشت نسبت به این آنتی‌بیوتیک‌ها حساس باشد، از دو روش درمانی استفاده می‌شود. یکی از روش‌ها شامل مصرف خوراکی سیپروفلوکساسین ۵۰۰ میلی‌گرم یا آموکسی‌سیلین ۳ گرم به همراه ۱ گرم پروبنسید است.
بعد از اتمام درمان، بسیار مهم است که بیمار مجددا به کلینیک مراجعه کند تا کشت‌ها مورد بررسی قرار گیرند و تأیید شود که عفونت به طور کامل درمان شده است. قبل از اتمام درمان، فعالیت جنسی باید متوقف شود و همچنین، هر دوی شرکای جنسی باید تست و درمان مناسب را دریافت کنند.
عدم درمان سوزاک چه عوارضی دارد؟
اگر سوزاک درمان نشود عوارض زیر بروز خواهند کرد:
- گسترش رو به بالای عفونت در مجاری ادراری تناسلی در مردان، که باعث التهاب دردناک اپیدیدیم و پروستات می‌شود.
- ایجاد اسکار در مجرای پیشاب در مردان (احتمال کاهش توان باروری یا مسدود شدن خروجی مثانه)
- ایجاد اسکار در بالای مجرای تناسلی در زنان مبتلا به بیماری التهابی لگن (وجود احتمال ناباروری، درد مزمن لگن، بارداری اکتوپیک)
- عفونت نوزادی و سقط جنین ناشی از عفونت سوزاک در زنان باردار
- ایجاد اسکار و نقص دائم بینایی یا نابینایی به خاطر عفونت محتلمه ناشی از باکتری سوزاک
- مننژیت گنوکوکی
- آرتریت
در بیماران مبتلا به سوزاک، خواه سایر علائم نشان دهنده وجود سفلیس، ایدز و کلامیدیا وجود داشته باشد یا خیر، باید بیمار برای این بیماری‌ها هم تست شود تا بتوان از عدم وجود عفونت‌های همزمان با این بیماری اطمینان حاصل کرد.
آیا سوزاک قابل پیشگیری است؟
اگر فکر می‌کنید به این بیماری آلوده شده‌اید، تمامی تماس‌های جنسی‌تان را متوقف کرده و به یک پزشک یا یک کلینیک سلامت جنسی مراجعه کنید. شریک جنسی‌تان را از موضوع مطلع کنید تا بتواند خود را از لحاظ وجود عفونت چک کرده و در صورت نیاز برای انجام درمان مناسب اقدام کند. روش‌های ایمن‌سازی مقاربت جهت جلوگیری از گسترش سوزاک عبارتند از:
- محدود کردن تعداد شرکای جنسی
- استفاده از کاندوم
